Janny van der Heijden: 'Niet het gebrek aan liefde maar het gebrek aan vriendschap maakt ongelukkige relaties'

Janny van der Heijden schrijft elke maand een column over de wereld waarin ze leeft, lacht, huilt en zich verwondert. Deze keer: Haar rotsvaste geloof in de liefde, in al haar verschijningsvormen.

Geloof in de liefde

Er is waarschijnlijk geen ander woord dat zo diep in ons hart gebeiteld staat en zoveel tegenstrijdige gevoelens kan oproepen als liefde. Bij het vinden ervan is de wereld mooi en warm, geurig en roze, maar bij het verlies van diezelfde liefde keert dat gevoel zich vaak om in donkerte, onbegrip en zelfs boosheid. Geloof ik dan niet in de liefde? Zeker wel. Absoluut. Zelfs met alles wat ik in me heb. Alleen kader ik het begrip iets ruimer dan de vaak gangbare visie, waarin het woord liefde hetzelfde is als romantische liefde.

Bekijk ook

Janny van der Heijden: ‘Kijk je jezelf weleens diep in de ogen?’

‘Druk, druk, druk, geen tijd.’ Hoe vaak roepen we dat wel niet?

Grieken

Niet dat ik dat zelf bedacht heb hoor. Ik ben een aanhanger van de veel bredere visie die de oude Grieken op liefde hadden. Zij zagen het begrip veel omvattender en tegelijkertijd ook meer onderscheidend. Wij verwarren liefde vaak met Eros, de ‘eerste’ soort liefde in de zienswijze van de Grieken. De erotische, seksuele liefde, die onweerstaanbare aantrekkingskracht tussen mensen. Iets waar ze trouwens tegelijkertijd voor waarschuwden omdat je jezelf er makkelijk in zou kunnen verliezen. Een slaaf van je passie zou kunnen worden. Daarnaast kenden ze het zeer hoog in aanzien staande philia, iets wat wij als oprechte vriendschap zouden duiden. Trouw en onvoorwaardelijkheid stonden hierbij zeer hoog in het vaandel en gezien als misschien wel de basis van het bestaan. Storge zagen ze als de volmaakte en onverbrekelijke liefdesband tussen ouders en kind. De klassieken kenden ook iets waarvan wij denken dat het een nieuw begrip is, namelijk philautia, oftewel zelfliefde. Aristoteles zei tóén al dat alle gevoelens die je voor anderen hebt een ver­lengde zijn van wat je voor jezelf voelt.

Ludus

Ludus werd gezien als speelsheid, dat speciale opliftende ‘moment’ tussen twee mensen, zoals kort flirten, het samen dubbel liggen van het lachen om iets onzinnigs, dat éne gekke woord wat je met iemand deelt en niemand begrijpt. Pragma zou ik het liefst omschrijven als een soort wederzijds begrip en respect. Je kent elkaars hebbelijkheden en onhebbelijkheden en kan er zonder oordeel mee omgaan. Het soort ver­ trouwdheid tussen partners die al vijftig jaar samen zijn. Een opgetrokken wenkbrauw of een ingehouden lachje is dan de wijste reactie op een situatie. Compromissen kunnen sluiten. Tenslotte kende men nog agape, de allesomvattende onbaatzuchtige liefde voor de ander. Iets doen zonder er iets voor terug te verlangen. Het wordt ook wel eens als goddelijke liefde of liefdadigheid uitgelegd. Zoveel soorten liefde zijn er dus.

Zelf hecht ik heel veel waarde aan het begrip philia, oftewel vriendschap en onvoorwaardelijkheid. Omdat deze soort van liefde óók de basis is voor romantische liefde. Want, zei filosoof Friederich Nietzsche al: ‘Niet het gebrek aan liefde, maar het gebrek aan vriendschap maakt ongelukkige relaties.’ Wees dus lief en begripvol voor elkaar, niet alleen in naam van Eros, maar vooral ook die van de vriendschap. Ik wens je van harte alle soorten liefde toe!