Veilige haven of bron van stress? Royal schoomoeders

Rania en Rajwa

Toen haar zoon kroonprins Hussein duidelijk had gemaakt dat het menens was tussen hem en Rajwa Al Saif omarmde de koningin van Jordanië Rajwa alsof ze al jaren bij de familie hoorde. Rania leende haar accessoires en sieraden, stond erop dat ze naar alle festiviteiten rond de bruiloft van haar dochter prinses Iman zou komen (ideaal als mentale voorbereiding op Rajwa’s eigen koninklijke huwelijk) en postte op haar socials gul kiekjes van haar met Rajwa, om te laten zien dat die er al helemaal bij hoorde. Soms ging Rania zelfs een beetje richting ‘smother’... Maar toen Rajwa’s vader Khalid ernstig ziek bleek te zijn, zette ze de hele prinsessenopleiding on hold, zodat Rajwa tijd met haar vader en eigen moeder kon doorbrengen en zonder druk afscheid kon nemen van Khalid. Dat was dan weer een heel lief gebaar.

Letizia en Sofia

Zo’n royal schoonmoeder als Rania had Letizia Ortiz ook wel kunnen gebruiken toen ze haar intrede deed aan het Spaanse hof. Koningin Sofia is echter, deels door haar opvoeding als Griekse prinses in de jaren veertig en deels door haar karakter, een vrij passieve persoonlijkheid. Ze wist dan ook niet zo goed wat ze aanmoest met een slimme, gescheiden carrièrevrouw als Letizia, die barstte van de initiatieven. Ze nam het ook niet voor haar op als haar man, toen nog koning Juan Carlos, weer eens denigrerend over hun schoondochter sprak als ‘de dienstmeid’. Jarenlang hadden de twee een moeizame relatie met van beide kanten weinig sisterhood. Eigenlijk zijn ze pas sinds 2020, toen Juan Carlos in Abu Dhabi ging wonen, een beetje naar elkaar toegegroeid. Met dank aan koning Felipe, die nu eenmaal dol is op zijn moeder.

MT en Joséphine

María Teresa van Luxemburg zou vermoedelijk hebben getekend voor een passieve schoonmama. Zij kreeg te maken met prinses Joséphine Charlotte van België (1927-2005), ook bekend als de schoonmoeder from hell. Snobby Joséphine, een zus van koning Albert van België, verfoeide alles wat de Cubaanse María Teresa was: een mondig burgermeisje uit de ‘nieuwe wereld’, goed opleid en nederig noch kneedbaar. Zoals ze tegen haar zoon Henri, de huidige groothertog zei: ‘Je kunt wel iets beters krijgen.’ Maar hij wilde Maria Teresa. Joséphine snikte tijdens hun huwelijk, niet van ontroering, maar uit bittere teleurstelling. Als belle-mère liet ze zich vervolgens geen kans ontglippen om haar schoondochter te vernederen. Ze weigerde haar mooie sieraden te lenen, trok haar andere schoondochter voor en had voortdurend kritiek op María Teresa’s gewicht. Na de troonwissel in 2000 ging ze nog een stapje verder en noemde MT ‘een mormel’. Via adellijke vriendinnen verspreidde ze onder andere het gerucht dat Henri vreemdging met een vrouwelijke minister in de hoop in het huwelijk te kunnen stoken. In 2002 had Maria Teresa, inmiddels twee jaar groothertogin en populair, genoeg van alle pesterijen. Ze nodigde vijftien (!) Belgische en Luxemburgse journalisten uit voor een off the recordlunch, die uiteraard bedoeld was om uitbundig te lekken. De bouillon was verrukkelijk, de pasteitjes knapperig en de gastvrouw in tranen toen ze haar hart luchtte over tweeëntwintig jaar frustratie. Ze vertelde hoe vernederend het voor haar was om door haar schoonmoeder nog steeds geringschattend te worden weggezet als ‘het kleine Cubaantje’ en veracht te worden omdat ze geen blauw bloed had. Het was volstrekt ongepast en tegelijk een meesterzet. Joséphine’s reputatie liep een forse deuk op en niet lang daarna trok ze zich – ook vanwege gezondheidsproblemen – terug uit het openbare leven. Ze bracht haar laatste jaren door op Slot Fischbach, waar ze wrokkig berichten over haar schoondochter doorkraste in de krant. María Teresa’s eigen reputatie is overigens ook niet zonder smet: zij ontpopte zich tot een wispelturige werkgeefster. Over hoe ze als schoonmoeder is, lopen de meningen uiteen. Erfprinses Stéphanie en prinses Claire lopen met haar weg, maar ex-prinses Tessy werd tijdens de scheiding van prins Louis al volledig verbannen. Hun zonen waren van harte welkom, Tessy niet meer.

Mary en Margrethe

De Deense koningin Mary had als kroonprinses op haar beurt een zware dobber aan koningin Margrethe, een originele vrouw die bekend en berucht is om haar grilligheid. Niet gemeen, wel al haar hele leven gewend om het middelpunt te zijn en niet te verlegen om dat duidelijk te maken in woord en daad. Mary droeg tijdens haar huwelijk een nauwelijks zichtbare tiara en moest later op veilingen zelf wat juwelen kopen om eens te kunnen variëren. Ze schikte zich in de boodschap van haar schoonmoeder, die zei op de troon te blijven zitten ‘tot ik er vanaf rol’. Dat Margrethe in januari toch aftrad, overviel de hele familie, Mary incluis. Die had maanden nodig om een nieuwe staf aan te nemen en haar agenda aan te passen. In de tussentijd verving haar afgetreden schoonmama haar nog hier en daar minzaam, om even het punt te maken wie de veteraan van Denemarken is.

Paola en Mathilde

Ook Paola en Mathilde van België zijn bepaald geen hartsvriendinnen. De eerste was door haar gebrekkige Nederlands al nooit de populairste koningin en bovendien schitterde ze vaak door afwezigheid omdat ze liever in het buitenland verbleef. Jonkvrouw Mathilde d’Udekem d’Acoz – van adel, stabiel, vriendelijk, Frans- én Nederlands sprekend – was dan ook eerder een rolmodel voor haar schoonmoeder dan andersom. Hun relatie is het best te omschrijven als ‘respectvol, maar zakelijk’. Mathilde had meer met oud-koningin Fabiola (de oudtante van koning Filip), waar ze erg mee kon lachen. Mathilde maakte ook de liefdeloze jeugd die haar man had doorstaan een beetje goed. Met Mathilde en vier kinderen, die met veel warmte worden opgevoed, ging voor Filip een wereld open. Dat schuurde regelmatig met Paola’s visie. ‘Paola heeft zich altijd bemoeid met het huishouden van Filip en Mathilde, tot hun grote ergernis,’ zegt royaltywatcher Erlend Hamerlijnck. ‘Ze pakte het niet goed aan. Als er een doopsel was, nam zij meteen de regie in handen. En iedereen moest dat maar goed vinden.’ Naar verluidt zou Paola Mathilde ook een preek hebben gegeven omdat die haar toen nog jonge kinderen niet veelvuldig voor de buitenwereld liet paraderen. Mathilde schijnt haar dodelijk beleefd en in volmaakt Nederlands te hebben geantwoord dat Filip en zij het op hun manier deden, waarna de verhoudingen nog een tikje koeler werden. Niemand lijkt het dan ook heel erg te vinden dat Paola en Albert tegenwoordig het grootste deel van het jaar in Frankrijk wonen.

En prinses Beatrix?

Prinses Laurentien, prinses Mabel en koningin Máxima hebben alle drie een eigen band met prinses Beatrix, die eigenlijk niemand goed genoeg vond voor haar zonen. Beatrix is al sinds haar studietijd bevriend met de moeder van Laurentien, maar had toch ‘aarzelingen’ over het huwelijk met Constantijn. Op Mabel was ze meteen dol, maar die bleek aardig wat bagage met zich mee te dragen door een eerdere ‘vriendschap’ met crimineel Klaas Bruinsma. En van Máxima meende ze dat die ‘niet sterk genoeg’ zou zijn. Maar door de jaren heen veranderden de onderlinge relaties. Laurentien scoorde punten op het gebied van plichtsbesef, maar Beatrix is altijd wat huiverig geweest over haar inzet voor de slachtoffers van de toeslagenaffaire. Het gedeelde verdriet om het verlies van prins Friso heeft tussen Mabel en haar schoonmoeder een ijzeren band gesmeed. En Máxima bleek niet alleen sterk genoeg, maar ook bereid om zich aan de regels van het koningshuis te houden. Zij heeft de Van Oranjes extra glans gegeven en daarmee is Beatrix erg in haar nopjes. Afgaand op hun lichaamstaal bij gezamenlijke momenten is het contact hartelijk en warm, de genegenheid en zorgzaamheid spatten er wederzijds vanaf.