Must-see expositie: de eeuw van Juliana!

Prinses Beatrix opende deze indrukwekkende tentoonstelling over haar moeder.

Met koningin Elizabeth II onderhield ze een hartelijke band, maar Juliana wilde – in tegenstelling tot haar Britse collega – gewoon zijn. Uit de grote nieuwe tentoonstelling over haar leven in de Nieuwe Kerk in Amsterdam wordt duidelijk dat ze dat echt absoluut niet was.

'Wie ben ik dat ik dit doen mag?' De beroemde woorden van koningin Juliana bij haar inhul­diging sterkten veel mensen in het idee dat zij een bescheiden vrouw was die liever maat­schappelijk werkster was geworden dan vorstin. Een vrouw die zo gewoon mogelijk wilde zijn.

Hoe aantrekkelijk dat beeld ook is, het klopt niet helemaal. De Nieuwe Kerk in Amsterdam geeft middels een tentoonstelling, geopend door Juliana's dochter prinses Beatrix, een completer beeld van de overgrootmoeder van kroonprinses Amalia.

‘Met deze expositie willen wij Juliana laten zien als mens, als moeder, maar ook als het staatshoofd dat ze was,’ vertelt Marlies Kleiterp, hoofd tentoonstellingen van De Nieuwe Kerk. ‘Ze leefde in de twintigste eeuw, een tijd van grote veranderingen en vernieuwing, en leidde ons land door ingrijpende processen. En dat deed ze heel goed.’

‘Koude drukte en pompeus gedoe’

De expositie neemt je mee op een chronologi­sche wandeling door haar leven. Je loopt van decennium naar decennium en aan elk ervan is een thema gekoppeld. De jaren tien staan in het teken van haar geboorte.

Koningin Wil­helmina en prins Hendrik hadden acht jaar op de komst van een kind gewacht en haar moeder noemde Juliana een ‘dierbaar gods­geschenk’.

Te zien zijn onder meer geboorte­cadeaus, zoals de wieg die werd geschonken door de Amsterdamse vrouwen en meisjes, een ontwerp van de beroemde architect Karel de Bazel.

Na prinses Beatrix en haar zussen en koning Willem-Alexander en zijn broers hebben ook Amalia, Alexia en Ariane erin gelegen.

Juliana had een geïsoleerde jeugd aan het hof, waar strikte protocollen heersten. Ze zou er haar leven lang een hekel aan houden. In 1980 zei ze: ‘Ik heb hartgrondig het land aan koude drukte en pompeus gedoe, en als iemand denkt mij daarmee een plezier te doen, dan denk ik weleens: het is eigenlijk nogal grievend dat je zó over me denkt.’

Er zijn ook kinderkleren en speelgoed van haar te zien, waaronder een Indische mini­atuurkampong die haar al op jonge leeftijd moest leren hoe het eraan toeging in het toen­malige Nederlands-Indië.

Juliana studeerde letteren en wijsbegeerte in Leiden en was daarmee het eerste Neder­landse staatshoofd dat een universitaire studie had gedaan.

Het waren voor haar redelijk zorgeloze jaren, waarin ze het leuk had.

In 1936 verloofde ze zich met Bernhard van Lippe-Biesterfeld, een man uit de lagere Duitse adel...

...waar ze een jaar later mee trouwde. Hij introduceerde haar tijdens hun huwelijksreis bij de beau monde van Europa.

Ze vond het een openbaring en schafte in Parijs een nieuwe garderobe aan bij de grote modehuizen.

Het paar ging wonen in het geheel gemoderniseerde Paleis Soestdijk. ‘Het is een huis en daar moet je wel kunnen leven,’ zei Juliana daarover.

Maîtresses

De tentoonstelling maakt er geen geheim van dat het huwelijk tussen Juliana en Bernhard niet altijd gelukkig was. Terwijl Juliana wel van Bernhard hield, koesterde hij geen roman­tische gevoelens voor haar en was hij haar ontrouw.

Kleiterp: ‘Maar we brengen wel nuance aan in dat verhaal. Het was in die tijd niet ongewoon dat prinsen ontrouw waren. Juliana’s vader had ook maîtresses.’

Het zwaartepunt van de tentoonstelling ligt in de periode dat Juliana koningin was (1948-1980). Een van de topstukken is dan ook de donkerblauwe jurk die ze droeg tijdens de inhuldiging en het rijtuig waarmee ze naar De Nieuwe Kerk werd vervoerd, de Crème Calèche.

Tijdens haar regeerperiode werd Nederland weer opgebouwd na de Tweede Wereldoor­log en verkregen Indonesië en Suriname hun onafhankelijkheid. In de jaren zestig en zeventig ontstonden talloze protestbewegin­gen die voor maatschappelijke verandering ijverden. Juliana volgde alles met interesse, ze wilde met haar tijd meegaan. In 1987 zei ze: ‘Ik heb mijn leven lang mijn best gedaan om niet ouderwets te worden.’

Kleiterp: ‘Juliana was geboren voor de troon. Misschien had ze dat liever anders gezien, maar als staatshoofd dwong ze respect af. Ze wist goed wat ze wilde en was maatschappe­lijk bewogen. Ze wilde dichter bij de mensen staan dan haar moeder had gedaan. Een van haar eerste daden was de soevereiniteitsover­dracht aan Indonesië in 1949. Dat was heel groot, het betekende het einde van het kolo­niale tijdperk.’

Bloemetjesjurk

Veel mensen herinneren zich Juliana als de vorstin met de bloemetjesjurk op de fiets, maar ze hield zeker ook van glamour. Op de exposi­tie zijn haar galajaponnen, juwelen en hoeden te zien en ook haar iconische brillen.

Er is een gigantische tafel die gedekt is voor een staats­banket en de Rolls-Royce die Juliana speciaal liet maken ter ere van het staatsbezoek van de Engelse koningin Elizabeth II, met daarin de nieuwste snufjes, zoals een bar en een radio in de stoelleuning.

Iets heel anders is het portemonneetje met daarin een klein geldbedrag, dat Juliana als kind uit eigen zak doneerde aan de mensen die waren getroffen door de watersnood van 1916, en een handgeschreven briefje.

Kleiterp: ‘Voor mij is dat het ontroerendste object van de expositie. Het laat zien dat Juliana al op jonge leeftijd begaan was met de mensheid.’

DE EEUW VAN JULIANA, EEN KONINGIN EN HAAR IDEALEN

Te zien van 15 oktober 2022 tot 10 april 2023 in De Nieuwe Kerk, Amsterdam.

Foto's (c) Getty Images, Nationaal Archief, Koninklijke Verzamelingen, RVD, ANP

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in