Adelheid Roosen: 'Ik flirt met het leven'

Mensen bij elkaar brengen, dat is wat theatermaker Adelheid Roosen steeds weer doet in haar voorstellingen. ‘Elkaar zachtmoedig confronteren, zo horen we eigenlijk te leven.’

"Ik vind ouder worden enorm comfortabel. Ik weet natuurlijk niet hoe ik daar over een paar jaar over denk, maar op dit moment ervaar ik dat zo. Ik ben in onze nieuwe voorstelling de oudste en ik vind het heerlijk om de rol van zestiger op me te nemen.

Waarom? Omdat ik dat gewoon bén! Het is heerlijk om te leven in de volle kracht van wat je bent. Dat je niet denkt: ik wou dat ik vijftig was. Of: was ik nog maar veertig.

Andy Tan voor Nouveau

Aan het woord is theatermaakster Adelheid Roosen (64). We fotograferen haar in haar atelier annex kantoor in het hart van Amsterdam, waar ze meer tijd doorbrengt dan in haar huis – ‘Hier is mijn leven, hier ben ik tot diep in de nacht aan het creëren en word ik omringd door alles wat ik ooit heb bedacht en gedaan.’

Andy Tan voor Nouveau

Het is inmiddels bijna vijfentwintig jaar geleden dat ze haar artistiek bureau Female Economy oprichtte en twintig jaar dat ze haar theatergezelschap Zina begon. Maar ze is nog steeds onvermin­derd actief. Nu weer met een nieuwe editie van de voorstelling Vrouwen in bad onder regie van de Syrische-Ne­derlandse Ola Mafaalani.

Daarbij staan op het toneel veertig transparante bad­kuipen waarin het publiek, bestaande uit zesendertig vrouwen, mag komen badderen, terwijl vier actrices ingaan op thema’s die vrouwen raken.

‘Ik noem het een female pleasure dome,’ zegt Roosen. ‘Het is een voorstelling met zowel een theatraal als een ritueel karakter. Het publiek kleedt zich om en dat omkleden is al een ritueel. Er zitten ook workshopelementen in de voorstelling. Alle wensen en verlangens van de vrouwen komen aan bod. En wij als actrices geven voorbeelden uit ons eigen leven.

Andy Tan voor Nouveau

Ik heb al heel snel ontdekt dat autobio­grafisch theater helend kan werken. Toen ik nog op de academie zat, schreef ik Panieklied, een solovoorstel­ling waarin ik heel persoonlijk inging op mijn schaamte voor mijn paniek. Toen voelde ik dat er door die schaamte te delen een kracht vrijkwam. Het ging over dat ik me als kind buitengesloten voelde en dacht dat ik geen recht van bestaan had. Maar die gevoelens kent iedereen.’

Uit elkaar klappen van geluk

‘Ik ben relatief laat op het idee gekomen om iets met theater te gaan doen. Ik had een heel strenge moeder die me voort­durend probeerde in te tomen, terwijl ik wild en onstuimig was. Maar ik heb die gevangenis van mijn moeder niet getolereerd. Ik had een kracht in me die bleef strijden.

Andy Tan voor Nouveau

Om me uit haar greep te ontworste­len ging ik altijd naar buiten. Ik was als kind voortdurend op straat. Buiten liet ik mijn creativiteit de vrije loop, bouwde ik boomhutten en maakte ik zandtekeningen. Ik kwam ook altijd met allerlei dieren thuis. Gelukkig vond mijn moeder dat wél leuk.

Ik moest Frans gaan studeren in Utrecht, want dat was de studie die mijn moeder niet had afgemaakt. Maar in Utrecht stond ook de Academie voor Expressie. Ik heb daar stiekem auditie gedaan, ik werd aangenomen en ik ben die opleiding gaan doen zonder mijn ouders iets te vertellen.

Toen ik op de eerste dag door het hek van de academie liep om naar mijn eerste les te gaan, klapte ik uit elkaar van geluk. Ik steeg gewoon op. Het was de meest schitterende dag van mijn leven tot dan toe. De academie was toen een anarchistische vrijplaats waar alles kon. Ik kon niet geloven dat ik daar uiteindelijk was geland, vers uit de gevangenis van mijn moeder, met mijn temperament en mijn ADHD.

Mijn ouders kwamen er natuurlijk achter dat ik iets heel anders deed dan Frans studeren en toen ben ik een tijdje met hen gebrouilleerd geweest. Twee leraren van de academie, Teunke en Arend Hauer, de ouders van Rutger, lieten me bij hen thuis schoonmaken zodat ik mijn studie kon betalen.

Andy Tan voor Nouveau

Maar als ik tien minuten een boekenkast had afgestoft, zei Teunke: ‘Kom even thee­drinken met een kaakje en neem Medea mee. En dan lazen we samen Medea en gaf ze me les. Dat zal ik nooit vergeten. Ik hoop dat mensen zich realiseren wat ze dan voor je doen. Een zacht oog dat op je is gericht, dat is zoiets moois. Uiteindelijk heeft mijn vader gezegd: ‘Als dit is wat ze wil, moet ze dat maar doen.’

En zo herstelde er iets in de relatie met mijn vader. Op de academie ontdekte ik de kracht van autobiografisch werken, maar later, eind jaren negentig, leerde ik de kracht van je verbinden kennen.

Andy Tan voor Nouveau

Ik begon toen aan wat uiteindelijk een drieluik van voorstellingen met migranten zou worden. Ik maakte met vier Marokkaanse vrouwen de voorstelling Vijf op je ogen, over hun worsteling om een autonoom leven te leiden en toch loyaal te blijven aan hun familie.

Daarna maakte ik de Geslui­erde monologen over de sensualiteit van vrouwen uit islamitische landen en Is.Man over eergeweld. Eind jaren negentig leefden Nederlan­ders en migranten totaal langs elkaar heen; ik wilde de verbinding leggen.

Adelheid wil verbinden

Ik heb altijd werk gemaakt waarin heel verschillende mensen bij elkaar komen. Ik wil dat mensen elkaar ontmoeten. Zo maak ik al heel lang WijkSafari’s, waarbij acteurs een tijdje bij mensen in de wijk gaan inwonen en aan de slag gaan met hun levensverhalen.

Ik ben net terug uit Tanger waar ik een nieuwe WijkSafari aan het maken ben met tien acteurs en tien mensen uit de oude binnenstad. Het geeft deze mensen zo’n kracht dat hun verhalen gehoord en serieus genomen worden! Zoeken, uitwisselen, elkaar zacht­moedig confronteren – zo behoren we eigenlijk te leven.’

Nieuwe puberteit

‘De meest autobiografische voorstelling die ik heb gemaakt, was met de man die achttien jaar lang mijn levenspartner is geweest, Titus Muizelaar. Het was een voorstelling over de liefde waarin ik vragen stelde over onze relatie.

Uit­eindelijk kwam ik er tijdens die tournee achter dat het uit was tussen ons. Ik ben niet zo van die uitdrukking ‘uit’, want ik heb goed contact met mijn exen. Er is ook niets gebroken.

Als een relatie voorbij is, ben ik een tijd op mezelf om alles op een rij te zetten. En dan opeens breekt er weer een lente door. Dat heb ik nu. Ik zit in een soort nieuwe puberteit. Ik hoef niet overal zeker van te zijn, ik hoef dingen niet precies te weten.

En toch ben ik op mijn vierenzestigste in een levensfase dat ik dingen veel sneller snap. Ik bemoei me nog steeds graag met alles in de publieke ruimte, alleen doe ik het nu sensitiever. Dan spreek ik in de supermarkt ouders aan: ‘Ik heb zelf geen kinderen, dus ik weet het niet hoor, maar in het kwartier dat ik hier boodschappen doe, heb jij je kind al negentien keer gecorrigeerd.’ Ik zit nu in een periode dat ik me een beetje stout voel. Ik flirt met het leven. Hernieuwd puber-zijn, heerlijk. Ik voel mijn mondhoeken heel vaak opkrul­len."

Adelheids mooie dingen van het leven

Boek ‘Rood is ja van Sara Kroos. Woest makend en razend goed. Het hele mechanisme van misbruik heeft zij briljant gevat.’

Film ‘All the Beauty and the Bloodshed, een documentaire over fotografe en activiste Nan Goldin. Ouder worden en activist blijven, dat vind ik meesterlijk.’

Theaterstuk ‘De theaterbewerking van Jane Eyre door regisseuse Eline Arbo. Zij kiest volkomen ongedwongen en vanzelfsprekend voor het vrouwelijk perspectief.’

Reizen ‘Ik reis het liefst naar een plek die met mijn werk te maken heeft. Zo ging ik naar Jordanië toen ik een stuk maakte over eergeweld.’

Outfit ‘Ik hou van rokken waar heel veel stof in is verwerkt, zodat je kunt zwieren.’

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in