Sofonisba Anguissola is de bekendste kunstenaar waar je nog nooit van hebt gehoord

Sofonisba Anguissola is een van de meest getalenteerde portretkunstenaars van de Italiaanse zestiende eeuw. Door slimme carrièrestappen speelt ze in op de wens van de adel zich te vereeuwigen en geraakt ze aan het einde van de zestiende eeuw tot in de binnenste cirkels van het Spaanse koningshuis. En toch hebben maar weinig mensen van haar gehoord. Reden? Ze was een vrouw en ze schilderde vaak vrouwen.

Getty Images

Neem Het Schaakspel, dat een zeldzaam inkijkje biedt in het dagelijks leven van een welgesteld gezin in het Italië van de 16de eeuw. Sofonisba schilderde haar drie zusjes, Lucia, Minerva en Europa (en vermoedelijk een personeelslid) in 1555 bij een schaakbord. De stemming is opperbest, ze zijn mooi gekleed, meisjes kunnen dus óók prima schaken, het jongste zusje lacht haar tanden bloot wat je maar zelden ziet op dit soort schilderijen – het is verfrissend anders dan de doorsnee onderwerpen uit die tijd: mannen en Bijbelse taferelen.

Getty Images

Nu kreeg Sofonisba van huis uit dan ook een brede opvoeding: haar vader Amilcare Anguissola kreeg zes dochters en één zoon en besloot in tegenstelling tot zijn tijdgenoten niet alles in te zetten op de jongen.

Getty Images

Sofonisba's talent werd aangemoedigd, ze mocht in de leer bij meesters Bernardino Campi en  Bernardino Gatti. Ze zag wat van Italië en later Spanje, werd gezelschapsdame en schilderjuf van de jonge koningin Elisabeth van Valois, trouwde twee keer en overleed op haar 93ste, een unicum in die jaren.

Getty Images

Sofonisba was op haar manier beroemd en werd gewaardeerd door haar renaissance-collega's die haar talent en creativiteit roemdem. Zo schrijft Giorgio Vasari, de bekende Italiaanse kunstenaarsbiograaf, in zijn Le vite de’ più eccellenti pittori, scultori e architettori uit 1568 dat de figuren op Anguissola’s portretten zo levensecht lijken, dat ze lijken te ademen.

Getty Images

Dit compliment werd vaker gegeven, maar was vooralsnog voorbehouden aan haar mannelijke voorgangers en collega’s, zoals Jan van Eyck of Leonardo da Vinci. Ook Michelangelo Buonarroti prijst Anguissola in een briefwisseling met haar vader, Amilcare Anguissola, ditmaal om de manier waarop zij de emotie verdriet vat in haar tekeningen. Vasari schrijft hierover dat er niets mooiers of levensechter bestaat dan de figuren op deze tekening.

Dat Anguissola toch een grote onbekende is geworden heeft dan ook vermoedelijk meer te maken met seksisme dan gebrek aan talent. Gaat dat zien, tot en met 11 juni 2023 organiseert Rijksmuseum Twenthe in samenwerking met de Deense Nivaagaards Malerisamling de eerste solotentoonstelling rond het leven en werk van Sofonisba Anguissola (ca. 1532–1625) in Nederland.

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in