Kijktip: Loes Luca in dementiedrama Maud & Babs

Uitgebreid interview met de hoofdrolspelers!

Het zou de titel kunnen zijn voor een luchtig tienermeidenboek, maar Maud en Babs is toch echt serieuze kost voor volwassenen. De nieuwe tv-serie van Omroep MAX, die vanaf vanavond wordt uitgezonden, draait om een actueel heet hangijzer: mantelzorg.

Babs (Loes Luca) is een vrouw met beginnende alzheimer. Ze woont nog zelfstandig, maar wordt steeds afhankelijker. Terwijl ze dat zelf hardnekkig blijft ontkennen. En Maud (Rifka Lodeizen) is haar oudste dochter. Degene die het probleem ziet groeien en aan het redderen slaat, niet zelden ten koste van zichzelf en haar gezin.

Maud en Babs toont een werkelijkheid die zelden gezien wordt, en vaak iets te makkelijk vergeten. Hier vertellen ‘geestelijk moeder’ Elle van Rijn en hoofdrolspeelsters Rifka Lodeizen (Maud) en Loes Luca (Babs) over de serie en wat die te maken heeft met hun eigen leven. Dat is meer dan je zou denken.

Elle bedacht Maud & Babs

Elle van Rijn (53) speelde tot 2006 in zo’n beetje elke succesvolle serie. Erna was ze nog af en toe te zien op het grote doek en het tv-scherm, bijvoorbeeld in Dokter Tinus. Maar in feite had ze haar focus allang verlegd naar een ander vakgebied. ‘Ik wilde die afhankelijkheid niet langer en zocht naar iets waar ik mijn eigen creativiteit in kwijt kon’, zei ze in een eerder interview. ‘Dat werd schrijven.’

De oogst omvat inmiddels diverse scenario’s voor film en televisie, en tien goed ontvangen boeken, waaronder de vorig jaar verschenen oorlogsroman De crèche, over een jonge kinderverzorgster die met haar collega’s zeshonderd Joodse kinderen redde.

Een puur autobiografische roman zit er niet bij, al lijkt haar eigen leven - met vier kinderen van twee echtgenoten en een derde huwelijk met een even charmante als succesvolle Italiaan – zich daar prima voor te lenen. Wel kiest ze meestal voor de ik-vorm, ‘zodat ik echt in het hoofd van een personage kan zitten en de lezer in haar gedachten en gevoelens kan meenemen.’

Het dichtst bij zichzelf bleef ze misschien in haar Libelle-feuilleton Dagboek van Maud, dat nu bewerkt is tot de serie Maud en Babs. Al baseerde Van Rijn het verhaal niet op haar eigen ervaringen, maar op die van vriendinnen en anderen in haar omgeving. ‘Ik wilde iets schrijven over de periode dat je denkt: hè hè, eindelijk wat meer tijd voor mezelf, en dan blijk je meteen weer aan de bak te moeten voor je ouders. Als mantelzorger.’

'Vaak groeit er door alle zorgtaken ook iets scheef in je relatie'

Een heftige tijd, weet ze. ‘Omdat het pijnlijk is je ouders steeds kwetsbaarder en afhankelijker te zien worden, maar ook puur praktisch. En vaak groeit er door alle zorgtaken ook iets scheef in je relatie met je partner en met broers of zussen die zich minder geroepen voelen. Voeg daar nog een paar puberkinderen aan toe, die door gebrek aan aandacht niet op tijd worden bijgestuurd, en de crisis is compleet.’

Zelf prijst ze zich gelukkig met ouders die “nog heel fit” zijn en puberkinderen zonder grote problemen. Toch zegt ze: ‘Eigenlijk ben ik Maud, mét al haar fouten.’ Lachend: ‘Ze denkt continu dat zij verantwoordelijk is voor de situatie in huis, kan slecht delegeren, niet zo goed plannen en heel moeilijk nee zeggen. Dus ja, dan laat je steken vallen.’ Daar staan natuurlijk goede voornemens tegenover, bij Maud en bij haar, ‘maar uiteindelijk blijf je toch opgescheept met jezelf.’

Scherp en schrijnend noemt Van Rijn de serie, die ze hielp ontwikkelen. ‘Maar af en toe is er ook relativering en humor, want dat houdt mensen overeind. Ik wil nog wel even opmerken dat mantelzorgers opvallend vaak vrouwen zijn. Daar vraagt de serie ook aandacht voor.’

Rifka speelt dochter Maud 

Rifka Lodeizen (48) was nog maar net begonnen als actrice toen ze in 1996 achter de bar van het Amsterdamse café Wildschut werd gespot door regisseur en scenarist Eddy Terstall. Hij castte haar voor zijn film Hufters & Hofdames, en in de jaren daarna voor nog drie films. In de laatste, Simon (2004), speelt ze haar eerste hoofdrol, waarmee ze prompt een Gouden Kalf-nominatie verovert. Er volgen meer sterke acteerprestaties en drie gewonnen Kalveren, het meest recente voor haar rol als Astrid Holleeder in de tv-serie Judas.

'‘Ik ervaar het moederschap als iets heerlijks, door alle liefde die je geeft en krijgt'

De jonge vrouw die zich afvroeg of ze wel meer zou zijn dan een filmgenieke ééndagsvlieg, is uitgegroeid tot een solide ster met een voorkeur voor diepgang en het talent om al haar personages – hoe extreem soms ook – een van iedere ijdelheid gespeende aardsheid mee te geven.

Datzelfde naturel klinkt door in de manier waarop ze in interviews haar eigen leven beschrijft, zoals in 2012, met haar toen nog veel jongere gezin. ‘Ik ervaar het moederschap als iets heerlijks, door alle liefde die je geeft en krijgt. Maar er zit natuurlijk ook een kant aan van “Ruim je kleren op”, en “Waarom heb je je billen niet afgeveegd?”’

Juist de alledaagsheid vindt ze aantrekkelijk aan de rol van mantelzorger Maud: ‘Ze is een gewone vrouw, uit het echte leven. Een veel stiller karakter ook dan de sterke vrouwen die ik bijvoorbeeld in La Holandesa en Judas speelde, maar intussen wel de hoeksteen van de samenleving. Want zij is degene die de problemen te lijf gaat en zorgt dat iedereen het redt.’

'Al dacht ik eigenlijk pas door Maud: o ja, dat was natuurlijk mantelzorg!'

De taak die Maud op haar bordje krijgt, kent ze bovendien uit ervaring. ‘Ik heb ook een paar jaar voor mijn dementerende vader gezorgd, voordat hij naar het verpleeghuis ging. Hem onder de douche gezet, zijn bed verschoond, zijn troep opgeruimd. Al dacht ik eigenlijk pas door Maud: o ja, dat was natuurlijk mantelzorg!’ Lodeizen had het geluk dat haar zus en broers meehielpen. ‘Ja, wij allemaal. Al had ik misschien net wat minder blokkades. Voor kots opruimen draai ik mijn hand ook niet om.’

Zus Juliette – gespeeld door Kim van Kooten - biedt Maud bepaald geen steun, maar aan de scènes van die twee samen heeft Lodeizen wél fijne herinneringen. ‘Kim is al jaren een van mijn beste vriendinnen. Dat je elkaar zo goed kent, maakt het spelen veilig. Je durft samen de uithoeken op te zoeken.’ Kim en zij hebben inmiddels allebei puberkinderen. ‘Die het allemaal prima doen, maar natuurlijk praten we daarover. Het leuke is dat Kims zoon Roman in Maud en Babs zijn eerste rol speelt als de zoon van Maud, en mijn dochter Pilar heeft ook een rolletje.’ Ze lacht: ‘Alles is familie…’

Loes speelt Babs

Loes Luca (67) geldt als een van de grote vedettes van de Nederlandse entertainmentwereld. Ze heeft dan ook een ellenlange reeks theater-, film- en televisierollen op haar naam, vaak in het lichtere genre. Bovendien kan ze geweldig zingen, wat haar bij uitstek geschikt maakte voor de rol van Zuster Klivia in de film Ja zuster, nee zuster, en eerder onder andere een serie geslaagde zangvoorstellingen opleverde met haar band Nénette et les Zézettes op De Parade.

Al die indrukwekkende prestaties krijgen extra reliëf door de nuchtere “niet lullen maar poetsen”-mentaliteit die de in Rotterdam geboren en getogen artieste in interviews tentoonspreidt. Gevraagd naar haar motto antwoordde ze vorig jaar bijvoorbeeld: ‘Niet zeuren, gewoon doen! Dat denk ik vaak als ik ergens geen zin in heb. Maar wat ik ook weleens roep, is: het is wat het is, want anders was het wel anders geweest.’

Intussen voegt ze zelf nog steeds nieuwe dimensies aan haar carrière toe. Eind 2019 was dat een eerste theaterregie en een mooie hoofdrol in de opvallend serieuze film Mi Vida, over een kapster die haar zaak verkoopt en naar Spanje vertrekt om het leven bij de kladden te grijpen vóór het te laat is.

Met Maud en Babs waagt Luca zich opnieuw aan serieus drama, in een rol die minstens zo persoonlijk is. ‘Mijn eigen moeder heeft net als Babs dementie, dus ik moest wel een traantje wegpinken toen ik het script las. Ook omdat ik net als Maud een aantal jaren mantelzorger ben geweest. De laatste twee jaar dat ze thuis woonde, deed ik de boodschappen en zorgde dagelijks voor eten omdat ze haar toen nog beginnende alzheimer totaal ontkende en geen thuishulp accepteerde. Toen ze net verhuisd was naar een verzorgingstehuis zat, belde ze steeds: “Wanneer kom je me halen?” Dat eerste jaar ging ik ook bijna elke dag bij haar langs. Heel zwaar vond ik het.’

'Het deed me nog net iets beter beseffen dat mijn moeder er ook niks aan kon doen dat ze geestelijk aftakelde'

Omdat ze uit haar eigen ervaringen kon putten, kroop ze moeiteloos in de huid van Babs. ‘Ik wist heel goed hoe ik haar wilde spelen, al was het wel een eyeopener om alles vanuit háár perspectief te beleven. Niet dat ik dom ben of een gebrek aan empathisch vermogen heb, maar het deed me nog net iets beter beseffen dat mijn moeder er ook niks aan kon doen dat ze geestelijk aftakelde. Met Maud heb ik trouwens ook medelijden, vanwege die moeder en dan nog zo’n stomme zus. Die had ik als enig kind dan weer niet.’

Van de schaamte die op de loer lijkt te liggen bij de verbeelding van een dementerende vrouw, had Luca weinig last van. ‘Bloot onder de douche staan en gewassen worden is niet direct leuk, maar ik vond wel dat het moest. Het is functioneel bloot!’

De dramaserie Maud & Babs, 8 delen, is te zien vanaf zondag 12 september 2021 om 22.20 uur op NPO 1. 

Foto's (c) Omroep Max, Brunopress, foto Elle van Rijn (c) Roger Neve voor Nouveau / DPG 2021

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in