Koninklijke kerst: van kerststress tot feestvreugde

Kerststress komt in de beste kringen voor. Neem de Zweedse royals, die het nogal brandgevaarlijke gebruik hebben om de festiviteiten in te luiden met Sankta Lucia, het ‘feest van het licht’, waarbij meisjes een krans van brandende kaarsjes op het hoofd dragen. Zo wandelde in de jaren tachtig de kleine prinses Madeleine door het paleis, langs de gordijnen en het zijden behang. Met in haar kielzog haar vader, koning Carl XVI Gustaf, gewapend met een brandblusser. De majesteit slaakte een zucht van verlichting toen zijn dochter zichzelf er zo rond haar twaalfde ‘te cool’ voor achtte.

Kerstelfjes

Prinses Estelle, dochter van kroon­ prinses Victoria, schijnt weleens verlangend naar de vintage lichtkrans te hebben gekeken, maar moet het zelf doen met een elektrisch exemplaar dat heel onromantisch wordt opgeladen een usb­kabeltje. Wel leven de Bernadottes zich nog uit met echte kerstbomen – er staan twaalf officiële in het paleis en nog eens zes in de privévertrekken. Ze worden aangeleverd door studenten van de landbouwschool en plechtig in ontvangst genomen door een of meerdere leden van de familie, waarbij de kinderen soms verkleed zijn als kerstelf. De Bernadotjes zijn ook altijd goed voor sfeervolle filmpjes waarin kroonprinses Victoria al koekjes bakkend of een voorstelling bezoekend het kerstgevoel verkondigt.

Bekijk ook

Prinses Margarita de Bourbon de Parme: 'Grappig dat mensen bij een prinses denken dat je heel lang en arrogant bent en veel geld hebt' | Nouveau

Van haar moeder erfde ze de liefde voor alles wat leeft. Die liefde stopt ze, behalve in haar dochters, paarden en honden, ook in haar juwelenlijn, die is geïnspireerd op de natuur. Van zichzelf houden leerde ze in de periode na haar scheiding. Prinses Margarita: ‘Daar zit de groei.’ 

Sobere Noren

Die vertederende factor ontbreekt op dit moment in Noorwegen, waar koning Harald en zijn familieleden het kerstfeest sobertjes vieren in de Royal Lodge. Vroeger dolde bonuskleinzoon Marius (uit een eerdere relatie van kroonprinses Mette­-Marit) nog olijk met de ex­ijsbeer die als vachtje bij de boom lag. Aangezien hij de koninklijke familie dit jaar ernstig in verlegenheid heeft gebracht met zijn criminele capriolen, zullen ze het dit jaar bij een obligate kerstfoto houden en ‘betere tijden’ op hun kerst­ verlanglijstje zetten.

Het zal bovendien nog een hele klus worden prinses Ingrid Alexandra en prins Sverre Magnus naar de kerstdienst in de Holmenkollenkapel te krijgen. Beiden zijn dit jaar uitgevlogen. En Sverre heeft verkering. ‘Eigenlijk komen ze vooral naar huis om te kunnen skiën,’ verklapte kroonprins Haakon met lichte weemoed.

Weelderige Windsors

Met een sobere kerst hoef je niet aan te komen bij de Windsors. Eind november schalt het Deck the Halls al door Buckingham Palace en Windsor Castle, waar talloze kerstbomen worden opgetuigd, waaronder enkele XXL-exemplaren. Rood en goud zijn favoriet voor de decoratie, dat kleurt leuk bij de tronen. Wijlen koningin Elizabeth was nogal een ‘christmasholic’ en drukte tijdens haar zeventig jaar op de troon een stevig stempel op de festiviteiten. Zo werd de hele familie op Sandringham onderworpen aan een in steen gehouwen kerstprogramma: aankomst op de 24e, cadeautjes bij de afternoontea, gezamenlijk diner in avondkleding. En dat was nog maar de aftrap van de festiviteiten, waarbij de familie van aangetrouwde leden het nakijken hadden.

Zes kledingwissels

Op eerste kerstdag verplicht met de hele royal family naar de kerk, daarna een borrel en een klassieke kerstlunch: kalkoen, spruitjes, rode kool en een stukje loodzware christmas pudding toe. Vervolgens keek iedereen naar de speech van de koningin op tv, behalve Elizabeth zelf. Die vond dat gênant en trok zich even terug. ’s Avonds wederom een diner en op tweede

kerstdag een jachtpartij, gevolgd door een riante lunch. Prinses Diana verzuchtte ooit dat het soms neerkwam op je zes keer per dag omkleden. Meghan, de hertogin van Sussex, maakte kerst op Sandringham twee keer mee en zei: ‘Er was voortdurend beweging, energie en fun. Ik vond het geweldig.’ Elizabeth bleef altijd op Sandringham tot 6 februari, de sterfdag van haar vader George VI, die op het landgoed overleed. En al die tijd bleven de kerstbomen staan.

Hoe meer kitsch hoe beter

Charles en Camilla zijn wat minder streng in de leer: de Windsorkerst is nu beperkt tot kerstavond en eerste kerstdag en iedereen is welkom. Zo kan Sarah Ferguson bijvoorbeeld gewoon kerst vieren met haar ex/huidige scharrel prins Andrew en hun dochters en kleinkinderen. En kunnen William en Catherine ook de familie Middleton bezoeken met kerst. Enig decorum wordt gewaardeerd, maar het is nu niet meer zo’n verkleedmarathon als in de tijd van Elizabeth.

Wat wel in stand is gehouden, zijn de plaagcadeautjes die ze elkaar geven: de schathemelrijke familieleden schenken elkaar graag kitsch uit de feestwinkel. Zo gaf prinses Anne haar broer Charles ooit een wc-bril van wit skai (kunstleer) en was de Queen verrukt van een plastic Billy Bassvis die Don’t Worry, Be Happy zong. Het was een geschenk van haar kleinzoon Peter Phillips en hangt op Balmoral aan de muur.

Enorme kerststal

Sommige koninklijke kersttradities zijn onnavolgbaar. In België wordt bij de kerstboom in het paleis een open blokhut als kerststal neergezet. Vroeger was aan de opstelling van de koninklijke familieleden bij de ‘stal’ af te lezen wie er nu weer gebrouilleerd was met wie (altijd wel iemand met prins Laurent...). Tegenwoordig houden de Saksen-Coburgjes het echter meestal op het koninklijk gezin en gaat het er gemoedelijk, maar feestelijk aan toe.

Koning Filip en koningin Mathilde hebben het zelf kunnen invullen, want van een echte kersttraditie was geen sprake. Paola en Albert lieten hun bloedjes Astrid, Filip en Laurent gerust onder de kerstboom achter om zich te verpozen met hun buitenechtelijke scharrels. De kinderen werden dan meestal meegenomen door een lakei die het niet aan kon zien, om kerst met zijn eigen gezin te vieren. Dat doet de huidige generatie echt beter en Mathilde en haar dochters Elisabeth en Eléonore zorgen ook altijd wel voor een feestelijk fashionmomentje.

Op naar de zon

Soms is de toewijding aan de feestdagen slechts een toneelstukje. In Denemarken kregen de kinderen vorig jaar net als altijd de opdracht om de kerstboom op te tuigen en stak prins Christian, geen heel enthousiast kerkganger, devoot een adventskrans. Toen alles door de hoffotograaf was vastgelegd, werden fluks de koffers gepakt voor een zonvakantie in Australië.

Van Mary en Frederik hoeft ook niet de toewijding van koningin Margrethe te worden verwacht. Die vouwde als creabea schattige poppetjes, die in de adventstijd hele avonturen in het paleis beleefden, waarvan elke dag een foto werd gepubliceerd op de royal socials.

Marselisborg

In haar kerstliefde kan Margrethe zich meten met wijlen Elizabeth. Meer dan dertig jaar ontwierp Margrethe de kostuums en decoraties voor de kerst- uitvoering van de Susanne Heering Ballet School, in een fraaie kersttrui tuigt ze eigenhandig haar kerstboom op en ze struint graag winkeltjes en kerstmarkten in Kopenhagen af.

Ze heeft er dan ook weinig begrip voor als de feestdagen met Mary’s familie Down Under worden gevierd. Kerst betekent volgens Margrethe met de hele familie naar Marselisborg (het winterpaleis bij Aarhus) en op eerste kerstdag een lunch die begint met het dessert: risalamande, ofwel rijstpudding met een hele amandel erin. Iedereen moet ervan blijven eten tot de amandel is gevonden. De winnaar mag als eerste zijn of haar cadeautjes openmaken. Het is een wonder dat ze daarna nog ruimte hebben voor de geroosterde eend of gans met alles erop en eraan.

De kerstkaarten battle

Goed paleisgebruik in heel Europa: een kerstkaartje sturen met daarop een gezellige foto van de koninklijke familie. Grappig is dat deze foto vaak in de zomer wordt gemaakt. Zo wensten de Van Oranjes de wereld al eens een prettig kerstfeest in een zonnige tuin­feestlook. De meest dubieuze kerstkaart was die van Spanje in 2005. Door familiale brouilles kon of wilde niet iedereen moeite doen om met koning Juan Carlos en koningin Sofia op de foto te gaan. Het werd opgelost met nogal amateuristisch knip­ en plak­ werk, waarbij het rechterbeen van zijne majesteit bruutweg leek te zijn geamputeerd.

In 2023 ging het mis bij de kerstkaart van de Walesjes. Daarop miste prins Louis de middelvinger van zijn linkerhand. Vermoedelijk had ie hem stiekem opgestoken en had de fotoshopper van dienst (het zou zomaar zijn moeder Catherine kunnen zijn) slordig werk afgeleverd. De absolute winnaars van de Royal Kerstkaarten Battle zijn de Grimaldi’s van Monaco, die altijd garant staan voor glamour, glitter én kerstsfeer (behalve als Charlene er niet is om de boel kort te houden, dan lekken er onmiddellijk foto’s uit van prins Albert op Crocs in een rood huispak).

Onvoorspelbaar

De Van Oranjes hebben zo hun eigen tradities. Het kerstfeest voor het personeel, waarbij koningin Juliana zelf de warme chocolademelk inschonk, werd door koningin Beatrix afgeschaft, omdat ze het iets te familiair vond. En soms komen er ook weer nieuwe tradities bij: pan dulce, wild en vette sauzen komen op de kersttafel sinds Máxima de kerstdis een latin tintje heeft gegeven. De feestdagen worden regelmatig gevierd in het Argentijnse La Angostura. Daar is het zomer, dus geen kerstboom te bekennen. ‘Als we in Argentinië zijn, dan rij je soms de hele dag paard,’ vertelde Amalia in het portret voor haar achttiende verjaardag. ‘Tot je niet meer kan lopen. Heerlijk.’

De familie Van Oranje is verder een beetje onvoorspelbaar; vorig jaar doken ze voor een kerst­ nachtdienst totaal onverwacht op in Het Witte Kerkje in Zeist, in gezelschap van prinses Beatrix en de gezinnen van prins Constantijn en prinses Mabel. Het is iets meer dan een kwartier rijden van Lage Vuursche, wat doet vermoeden dat ze bij Beatrix aan de kerstdis hadden gezeten.

Lamettagekte

Hoe Amalia, Alexia en Ariane als kind ook zeurden ‘dat íédereen de boom na sint opzet’ gaat ie toch echt pas op kerstavond Huis ten Bosch in. Daar wordt er rijkelijk lametta over verdeeld, wat zowel retro als rommelig staat. Het is wel een stuk minder schadelijk dan de asbest die ooit door koningin Wilhelmina als nepsneeuw werd gebruikt. Prins Bernhard nam deze traditie mee uit Duitsland en de familie heeft de zilveren sliertjes altijd in stand gehouden. Is de boom passend behangen, dan worden op kerstavond echte kaarsjes aangestoken. Niet bekend is of Willem­-Alexander er vervolgens net als zijn Zweedse collega de hele avond met een brand­ blusser naast staat, maar romantisch is het wel.