Neelie Kroes: 'Succes krijg je niet op een presenteerblaadje, je moet er hard aan sleuren'

De powervrouw werkt nog altijd, niet omdat het moet, maar omdat het mag.

Ze brak in haar uitzonderlijke carrière door alle glazen plafonds heen. En nog altijd is de tachtigjarige Neelie Kroes volop aan het werk. Niet omdat het moet, maar omdat het mag: 'Dat is het fijne van ouder worden. Zolang je gezond blijft, wordt het leven eigenlijk steeds leuker.'

Achter een logge elektrische poort waarvan de deuren langzaam openschuiven, gaat een idyllisch plaatje schuil. Een grote boerderij en twee wat kleinere huizen, gelegen op een soort compound in het groen met prachtige bomen, ver­gezichten van grazende koeien en het glanzende water in de Vecht. Neelie Kroes, tegen het bezoek: ‘Welkom in het paradijs.’

Vijf jaar eerder was ze nog van een groot huis met tuin in Wassenaar verhuisd naar een chic appartement zonder buiten in Amsterdam Oud-Zuid. Haar zoon Yvo had erop aan­gedrongen, die verhuizing naar een bovenwoning met doorman, vanwege de stalker die zijn moeder al sinds haar tijd als Eurocommissaris in Brussel ach­tervolgde. In Amsterdam werd ze de overbuur­vrouw van Hans van Manen, de balletgrootmeester die geregeld een jointje opstak als hij bij haar een afzakkertje kwam halen.

Neelie Kroes koffie serveert koffie op een zilveren dienblad waarin haar naam gegraveerd staat

Maar nu is er dus weer een huis met tuin. Waar de woonkamer vol boeken staat en glossy magazines op stapels liggen. Waar in de open keuken het blauwwitte porselein is uitgestald naast schilderijtjes van Rotterdam. En waar een opengeslagen New York Times op de houten tuintafel ligt, een haan kraait, vogels door elkaar heen zingen, de buurman druk is met zijn gras­maaier en Neelie Kroes koffie serveert op een zilveren dienblad waarin haar naam gegraveerd staat.

U zei destijds dat u het zo heerlijk vond om dicht bij vrienden, musea en het Concertgebouw te wonen.

‘Maar ja, toen kwam de pandemie en ging alles dicht. En daarbij vond ik Amsterdam tegenvallen. Ik vind het een ontzettend vieze stad. Ik bleek niet Amsterdams genoeg om daar te blijven. In de grote boerderij hiernaast wonen vrienden van me, in het andere huis ook. Toen deze woning vrijkwam, besloot ik die te huren, samen met een studiootje in Rotterdam, de stad waar ik ben geboren en getogen. Dus nu heb ik de ideale combinatie: doordeweeks in het groen, de weekends in de stad.’

En Yvo kan ook tevreden zijn: er staat een groot hek om dit terrein.

‘Precies. Over mijn studio in Rotterdam is hij minder enthousiast; hij wilde dat ik in een complex ging wonen, waar je indien nodig ook hulp kunt krijgen.’ Spottende blik: ‘Maar ik ga echt nog niet in een aanleunwoning zitten als dat niet hoeft.’

Tachtig jaar werd Neelie Kroes vorige zomer, een leeftijd waar ze zelf haar in een donkerblauwe kasjmieren trui gestoken schouders over ophaalt. ‘Dat soort getallen zeggen mij niets.’ Precies vijftig jaar eerder was ze het jongste Kamerlid tot dan toe, nadat ze al het eerste vrouwelijke bestuurslid van de Kamer van Koophandel was geweest. Sowieso brak ze door alle glazen plafonds heen: ze werd de eerste vrou­welijke minister van Verkeer en Water­staat en was tot nu toe de enige vrou­welijke Nederlandse Eurocommissaris.

Meermalen prijkte ‘Nikkelen Neelie’ – opgegroeid in platgebombardeerd Rotterdam – op de gezaghebbende Forbes-lijst van machtigste vrouwen ter wereld. Ze is nog steeds volop aan het werk. Als ambassadeur van diverse stichtin­gen, in raden van toezicht, comités van aanbeveling en in meerdere bestuurs­functies bij bedrijven in San Francisco, de stad waar haar zoon met zijn vrouw en twee dochters woont.

En waar ze pre-corona zeker tien keer per jaar heen vloog, totdat ook wereldburger Kroes plotseling gedwongen thuiszat. ‘Toen pas heb ik gemerkt hoe vermoeiend vliegen eigenlijk is. Ik ben nog nooit zo gezond geweest als de afgelopen twee jaar. Geen enkele keer verkouden, niet meer die vervelende jetlags. Maar ja, je kleinkinderen huggen of moeten zwaaien naar een scherm is helaas wel een groot verschil.’

U bent nog altijd heel actief. ‘Ik denk niet dat ze zich een leven kan voorstellen zonder werk,’ zei uw zoon.

‘Ik ga door totdat ik erbij neerval, ja.’

Die mentaliteit heeft u erg ver gebracht. Heeft ze u ook veel gekost?

‘Natuurlijk heb je er ook dingen door gemist. Zonder meer. Maar dat wist ik van tevoren. Je kunt het niet allemáál hebben. Zo heb ik het ook altijd aan Yvo uitgelegd. Hij zei soms: ‘De moeders van mijn vriendjes hebben wél altijd grote vakantie.’ Dan probeerde ik hem duidelijk te maken dat zij andere keuzes hadden gemaakt dan ik. Dat ik nu eenmaal van werken hield, zoals hij spelen fijn vond.’

Toch moet dat voor u niet altijd makkelijk zijn geweest.

‘Dat was het ook niet. In die tijd werkte de vader van Yvo als marineofficier, waardoor hij soms maanden van huis was en ik eigenlijk een alleenstaande moeder was. Dus dan moet je alles in je uppie oplossen. Gelukkig had ik een goede fee, die thuis veel taken overnam. Maar ik zei ook: ‘Als er echt iets is en je hebt mij nodig, dan kom ik.’

'Dus ik naar de Kamervoorzitter: ‘Het konijn is dood'

Op de dag dat ik mijn maidenspeech in de Kamer moest houden, bleek er ineens telefoon voor mij te zijn – mobieltjes waren er nog niet. Yvo’s konijn was doodgebeten. Dus ik naar de Kamervoorzitter: ‘Het konijn is dood.’ Waarop hij zei: ‘Ga naar huis, ik zorg dat je die speech op een later moment kunt doen.’

Toch emigreerde Yvo, uw enige kind, mede naar de Verenigde Staten omdat hij geen zin had hier altijd ‘de zoon van’ te zijn.

‘Ik was daar heimelijk heel trots op. Hij deed wat ik ook had gewild, maar niet heb gedaan. Omdat je destijds, in 1965, na je afstuderen behoorde te trouwen. Maar ik had veel liever een paar jaar ergens in het buitenland willen werken, iets wat ik aan het eind van mijn carrière alsnog heb gedaan. Dus ik vond het heel flink van Yvo dat hij dat toen al aandurfde.’

Maar je zou het ook als de con­sequentie van uw arbeidsethos kunnen zien: doordat u zo succes­vol was, besloot hij te emigreren.

‘Zo heb ik er nooit over nagedacht, kun je nagaan... Maar ik heb hem natuurlijk weleens gevraagd of hij heeft geleden onder die werkende moeder. Het antwoord was heel duidelijk nee. Zijn vrouw Missy werkt ook fulltime, samen leiden ze een van de grootste makelaarskantoren in San Francisco.

'Zorg dat je een goede opleiding doet en te allen tijde voor jezelf kunt zorgen'

Hun dochters Finn en Palmer worden opgevoed met wat ik zelf ook zo’n belangrijke boodschap aan jonge meiden vind: zorg dat je een goede opleiding doet en te allen tijde voor jezelf kunt zorgen, zodat je nooit bij een partner hoeft te blijven met wie je niet meer gelukkig bent.’

Kroes was twee keer getrouwd. Vijfen­twintig jaar met de inmiddels overleden vader van haar zoon en daarna acht jaar met Bram Peper, de toenmalige burgemeester van haar geboortestad Rotterdam. Ze zag ze na de scheidingen allebei nooit meer (‘Ik ben er kennelijk niet in geslaagd om na afloop de deuren nog open te houden’), de trouwalbums gingen door de versnipperaar (Kroes is er de vrouw niet naar om nog eens nostalgisch terug te blikken) en sinds 2003 is er geen man meer in haar leven.

U schijnt tegen ambitieuze mede­werkers in Brussel die een relatie hadden te hebben gezegd: ‘Ik wens je er succes mee, maar die com­binatie is onmogelijk.’

‘Ik zal dat anders hebben geformuleerd: dat je extra moet oppassen om elkaar niet te verliezen. Hoe het in mijn eerste huwelijk ook is gegaan: ’s avonds laat thuiskomen van het werk, moe zijn en geen puf meer hebben om te vertellen wat je hebt meegemaakt. Waardoor je elkaar op een gegeven moment kwijt­raakt. Dus hoe laat het ook is, of hoe moe je ook bent: betrek die ander in je leven.’

Ik las een interview met u uit 1997 in Trouw. U was toen anderhalf jaar getrouwd met Bram Peper en zei: ‘Elke dag ervaar ik dat één plus één meer is dan twee.’ Jullie huwelijk heeft het niet gered, maar heeft u daarna nooit gedacht: dat gevoel zou ik nog weleens willen ervaren?‘

Nee. Wat ik denk is: ik heb dat gevoel gehad en het was mooi, maar nu leef ik zo en daar geniet ik ook van. Ik vind het heerlijk om alleen te zijn, al begrijpt niet iedereen dat. Vrinden bellen me geregeld of ik kom eten. Heel attent, maar ik zit hier prima in mijn eentje.’

U heeft ook weleens gezegd dat je alle controle verliest als je verliefd bent. Misschien vindt u dat beangstigend?

‘Verliefd zijn is inderdaad niet te beredeneren. Ineens is die ander de beste, mooiste, leukste en meest inte­ressante. Het overkomt je. En vooral met Bram ben ik stikgelukkig geweest. Maar zit ik er nu nog op te wachten? Absoluut niet.’

Vorig jaar sprak ik Hedy d’Ancona voor Nouveau. Ze vertelde dat ze na een paar jaar alleen zijn de ‘vel-seks’ miste: om op een prettige, enigszins begerige manier te worden aangeraakt.

Luide lach: ‘Ik vind Hedy fantastisch en ik waardeer het zeer dat ze zo open is, maar zelf heb ik genoeg aan het kroelen met mijn kleinkinderen. Dat gevoel is onbetaal­baar, zeker als je elkaar weinig ziet.’

In datzelfde Trouw-interview zei u dat u tijdens uw eerste huwelijk ‘hechtte aan een cakelucht in huis op zondagochtend.’ Dat vond ik nou helemaal niet bij u passen.

‘Dat stamt wel uit ver in de vorige eeuw, hoor. Toen ik mijn varende echtgenoot zelden thuis had en als hij er wél was, zijn ouders op zondag kwamen koffie­drinken. Dan wilde ik dat zij zouden denken dat ik goed voor hun zoon zorgde.

‘Die cake kun je ook kopen,’ zei hij, maar ik stond erop ’m zelf te bakken. Achteraf bezien was het beter geweest om de spaarzame tijd die we samen hadden te gebruiken voor een goed gesprek of zoiets.’

Jullie huwelijk strandde onder meer omdat hij toch niet zo goed kon omgaan met het succes van zijn vrouw.

‘Nee, en ik maar denken dat hij heel geëmancipeerd was...

’U heeft in publieke optredens altijd weinig over uw gevoelsleven los­gelaten. Is dat bewust?

‘Er zijn best emoties, maar als het even kan laat ik die niet zien. Dat klopt.’

Zoals het adagium wanneer het over uw carrière gaat: bloed, zweet en geen tranen.

‘Huilen in de profes­sionele sfeer maakt je kwetsbaar, ja. Tranen zijn voor thuis.’

Tijdens een debatavond heeft u eens gezegd: ‘Zo’n vijftig jaar heb ik in een mannenwereld geope­reerd en daarbij het stoerebinken­gedrag gepropageerd: niet zeuren meiden, hup, brutaal zijn, dan kom je er wel.’

‘Omdat ik vond en vind dat vrouwen meer risico moeten durven nemen. Mooie, uitdagende banen worden niet op presenteerblaadjes bij je thuisgebracht: je moet er zelf ook hard aan sleuren.’

Dat one of the guys-gedrag kan ook een overlevingsstrategie zijn.

‘Voor mijn generatie vrouwen was dat zeker zo. Tegenwoordig hoeft het niet meer, omdat veel meer vrouwen werken.’

Denkt u dat het op zo’n beheerst mogelijke manier optreden ook onderdeel is geweest van uw succes?

‘Dat weet ik niet. Het was in elk geval onderdeel van mijn opvoe­ding. Ons werd geleerd: hard werken, je zegeningen tellen en niet piepen. De Rotterdamse mentaliteit.’

U zei net: ‘Tranen zijn voor thuis.’ Wat zijn dan de momenten waarop u breekt?

‘We hebben net gehoord dat mijn zusje kanker in fase vier heeft. Gisteren was ze hier, samen met mijn broer en schoonzus. Ze was altijd zo’n flamboyante vrouw en ineens zit daar een kwetsbaar vogeltje. Dan breekt je hart, hoor. Maar ook dan ga ik niet zitten huilen: daar heeft zij namelijk niets aan.’

De telefoon gaat. Kroes neemt op via haar smartwatch. Het Amsterdamse filiaal van modeketen Pauw. Als ze heeft opgehangen: ‘Ze hadden iets voor me op zicht, maar ik weet eigenlijk niet meer wat het was.’ Terwijl ze opstaat om een cracker met kaas te maken: ‘Een van mijn beste vriendinnen heeft ook kanker. Ineens voer ik emotionele gesprekken over de dood, terwijl ik juist zo opvallend lang niemand in mijn omgeving had die ziek werd.’

Bent u er zelf bang voor?

‘Een mens lijdt het meest door het lijden dat hij vreest – en dat misschien nooit komt. Het heeft niet veel zin je er te druk om te maken.’

U heeft altijd gehamerd op finan­ciële onafhankelijkheid. Maar wat nou als je medisch afhankelijk wordt?

‘Dan hoop ik dat ik dankzij die financiële onafhankelijkheid hulp kan inkopen. Het idee dat ik in zo’n zorghuis terechtkom, is wel een schrik­beeld. En dat wil ik dus ook niet. Om die reden heb ik een euthanasieverkla­ring getekend.’

Bent u tevreden met de manier waarop uw leven tot nog toe is gelopen?

‘O ja. Ik ben een bofkont. Met wel de toevoeging dat dat ook te danken is aan hard werken en risico’s durven nemen.’

Wat is het leukste aan ouder worden?

‘Dat er eigenlijk niets meer hoeft en van alles mag. Het hijgerige is eraf en je kunt selectiever zijn in de uitnodigingen waar je op ingaat.’

En wat mist u het meest aan jong zijn?

‘Niets. Zolang je gezond blijft, wordt het eigenlijk juist steeds leuker. Ik heb ook geen enkele moeite met het ouder wordende uiterlijk.’

Doet u er veel voor om zo fit en slank te blijven?

‘Ik fiets en wandel. Eigenlijk zou ik voor de spieren nog pilates moeten doen, maar daar heb ik geen zin in.’

Een goede vriend vertelde dat u nog nooit dronken bent geweest, in restaurants alleen voorgerech­ten bestelt en uit de band springen voor u betekent: een derde choco­laatje nemen.

‘En dat derde chocolaatje neem ik echt weleens. Maar verder ben ik toch wel erg gecontroleerd, ja. Ik zie geregeld vrouwen die zich makke­lijker laten gaan, maar misschien denk ik daarvoor te veel na over de conse­quenties.’

Terwijl je ook kunt redeneren: ik ben bijna eenentachtig, waarom zou ik níét gewoon dat extra glas wijn nemen?

‘Omdat ik de controle wil houden. Dat zit er heel erg ingebak­ken. Zeer gedisciplineerd leven vind ik prettig.’

Is er niets waar u onbeheerst in bent?

‘Ook ik heb weleens een hele doos bonbons in één keer leeggegeten. Dat je denkt: die volgende is vast lek­kerder, laat ik die ook nog maar nemen. Maar dan let ik de dagen erna extra op.’

Gaat u vaak naar de kapper en de schoonheidsspecialist?

‘Bij de schoonheidssalon ben ik al jaren niet geweest, de kapper bezoek ik elke week.’

En hoe denkt u over cosmetische ingrepen?

‘Ik heb honderd jaar geleden mijn wenkbrauwen laten tatoe­ëren, dat kan ik iedereen aanraden. En mijn oogleden heb ik ook een keer laten doen. Dat is het.’

De blik naar voren, de groene wei­landen over: ‘Ik herinner me nog scherp dat ik als tiener met school naar museum Boijmans van Beuningen ging, waar een schilderij hing dat Rembrandt van zijn moeder had gemaakt. Een vrouw met heel veel rimpels. Op dat moment dacht ik: wat moet zij een wijze vrouw zijn geweest, zó wil ik later ook worden. Voor mij stond gerimpeld en doorleefd dus voor iets posi­tiefs. Wijs, ervaring opgedaan, overeind gebleven. Zo wilde ik het ook. En dat is gelukt.’

Over Neelie Kroes

Neelie Kroes (Rotterdam, 1941), de oudste dochter van een ondernemer in zwaar transport, studeerde economie aan de Erasmus Universiteit in haar geboorteplaats, destijds Nederlandsche Economische Hoogeschool geheten.

Kroes was het eerste vrouwelijke bestuurslid van de Kamer van Koophandel. In 1971 kwam ze voor de VVD in de Tweede Kamer. In het kabinet-Van Agt I was ze staatssecretaris van Verkeerszaken, van 1982 tot 1989 minister van Verkeer en Waterstaat in twee Lubbers-kabinetten.

Vanaf 2004 werkte ze tien jaar als Eurocommissaris in Brussel. Kroes kreeg veel bijnamen – Steely Neelie, Nikkelen Neelie, The Iron Lady van de Lage Landen – en onderscheidingen, onder meer het Ridder Grootkruis in de Orde van Oranje-Nassau en de Aletta Jacobsprijs.

Tegenwoordig is ze onder meer ambassadeur van het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie en Vrouwenhart. Ook vervult ze bestuursfuncties bij bedrijven in San Francisco, zoals Salesforce.

Neelie Kroes was twee keer getrouwd en heeft één zoon, Yvo Smit.

Dit interview heeft eerder in de printeditie van Nouveau gestaan © Nouveau / DPG Media 2022

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in