Directeur SCP Karen van Oudenhoven: 'Burgers zijn niet achterlijk'

Veel verkiezingsprogramma's van politieke partijen zijn ook nog eens in strijd met de rechtstaat.

Er komen een aantal grote, hardnekkige problemen op het bordje van het volgende kabinet te liggen, maar de politieke partijen durven de moeilijke keuzes die ervoor nodig zijn om deze problemen op te lossen, niet te benoemen.

Weinig concreet

Dit concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) na een analyse van zes thema's (bestaanszekerheid, kansengelijkheid, asiel en migratie, de zorg, verduurzaming en de krapte op de arbeidsmarkt) in de verkiezingsprogramma's van de tien grootste partijen, exclusief NSC (hun partijprogramma kwam te laat). Partijen benoemen de problemen en de wil om deze aan te pakken, maar worden niet concreet. Ze beloven teveel en kiezen te weinig.

'Burgers zijn niet achterlijk'

"Partijen benoemen bijvoorbeeld dat de personeelstekorten in de zorg en het onderwijs veel aandacht verdienen, maar verbinden daar geen consequenties aan", zegt SCP-directeur Karen van Oudenhoven in Nieuwsuur. "Alleen maar mooie dingen beloven, is niet waar kiezers op zitten te wachten. Burgers zijn niet achterlijk. Ze willen een kabinet dat de problemen oplost."

Lastige keuzes lijken politici liever te vermijden. "De partijen willen bijvoorbeeld allemaal goede zorg leveren voor iedereen, maar maken geen keuzes wat in de toekomst nog aan zorg geboden kan worden en wat misschien niet meer", aldus Van Oudenhoven.

Behoefte aan het eerlijke verhaal

Er is een gebrek aan fundamentele keuzes in de onderzochte partijprogramma's. De SCP-directeur wijdt dit aan het idee dat partijen alle kiezers graag te vriend willen houden.

"Ik denk dat de eerste neiging van partijen is om te verleiden en de mooie verhalen te vertellen. Dat is teleurstellend en onnodig. Uit eerder onderzoek van ons blijkt dat burgers echt wel zitten te wachten op het eerlijke verhaal. Ze willen graag weten waar het met Nederland naartoe gaat. Ze willen een visie van een nieuw kabinet."

Wanneer partijen geen gedetailleerde en harde keuzes maken, dan 'krijg je dat er straks kleine maatregelen worden genomen voor heel grote vraagstukken', waarschuwt Van Oudenhoven. "De transformaties die op dit moment nodig zijn, komen dan niet van de grond."

In strijd met de rechtstaat

Dat is nog niet alles: meer verkiezingsprogramma's van politieke partijen zijn in strijd met de rechtstaat, stelt de Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA).

Bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2021 stelden zeven partijen plannen voor die rechtstatelijk niet konden, dit jaar zijn dat er tien. Vooral op asiel en migratie doen partijen voorstellen die juridisch niet kunnen.

De NOvA hanteert een systeem van gele en rode kaarten. Plannen die "mogelijk een risico vormen voor de rechtstaat" krijgen een gele kaart, plannen "die regelrecht in strijd zijn met de rechtstaat" een rode. Vrijwel uitsluitend rechtse partijen krijgen een "rode kaart" van de advocaten: JA21, FVD, BVNL, PVV, SGP en VVD krijgen allemaal meerdere berispingen. DENK is de enige 'linkse' partij die volgens de advocaten te ver gaat. Die partij wil onder meer verplichte chemische castratie voor pedoseksuelen.

Internationale verplichtingen

De advocaten zien vooral problemen als het gaat om asiel, strenger straffen, strengere regels in gevangenissen of het zonder meer afschaffen van wetten. Zo trekken ze onder meer de rode kaart voor maximale aantallen asielzoekers per jaar, iets wat partijen als BBB, NSC, PVV, BVNL en FVD willen. Dit is namelijk in strijd met internationale verplichtingen en verdragen.

Dat geldt ook voor de suggestie van de SGP om de doodstraf weer in te voeren. Standaard gevangenisstraffen of minimumstraffen (JA21, PVV), levenslange straffen na drie ernstige misdrijven (JA21, BBB) of het schrappen van de stikstofwet (BVNL) kunnen eveneens rekenen op afkeur van de advocaten. Verder beperkt FVD volgens de NOvA de vrijheid van meningsuiting met "een verbod op LHBTI+-propaganda", en gaat de VVD te ver met toezicht op islamitische weekendscholen.

Zoek je hulp om je stem te bepalen voor de verkiezingen van 22 november 2023? Doe de Nouveau Stemwijzer!

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in