Charlotte (50) werd slachtoffer van de toeslagenaffaire

'Ik had veel scherper moeten zijn.'

Charlotte Philippine (50) had wel gehoord over de toeslagenaffaire, maar realiseerde zich lange tijd niet dat die de oorzaak was van haar financiële ellende.

'Ik had veel scherper moeten zijn,' zegt ze. 'Al bij de eerste brief van de belastingdienst had ik in het geweer moeten komen.' Een openhartig interview over verdwijnen in de molen van de overheid.

Charlotte: "Een deel van mijn persoonlijkheid is verdwenen. Ik ben iemand geworden die ik helemaal niet had hoeven zijn. Daar raakte ik van in de war. Wie was ik vroeger eigenlijk, toen ik voor het laatst in loondienst was? Regelmatig kijk ik naar foto’s uit de afgelopen tien jaar. Om weer een beeld te krijgen van hoe het was; hoe ik eruitzag, wat voor werkopdrach­ten ik deed. De geldstress zorgde ervoor dat ik niets meer kon opslaan in mijn hoofd. Alsof ik dementie had.

Verkeerd ingevuld

Ik was alleenstaande moeder, werkte bijna dag en nacht. Eerst als cateringmanager. Daarnaast startte ik mijn eigen cateringbedrijf, Madame Charlotte. Dat ging steeds beter lopen, ik had geweldig leuke klanten. Aanvankelijk bracht ik de kinderen drie dagen naar de opvang, maar omdat ik vaak ’s avonds werkte, ben ik daar in 2011 mee gestopt. Gelukkig vond ik toen een top-oppas, die mij uit de brand redde.

In 2009 begon het gezeur. Ik kreeg een brief van de Belastingdienst waarin stond dat ik een formulier niet goed had ingevuld en ruim €10.000 moest terugbetalen. Ik schrok, maar dacht dat het zo’n vaart niet zou lopen en dat als ik alle ontbrekende gegevens alsnog zou aanleveren, het wel in orde zou zijn. Er gingen weken overheen voordat ik iets hoorde.

'Het duurde dus wel een jaar voor ik het verschuldigde bedrag bij elkaar had'

Helaas moest ik toch alles terugbetalen, stond er in een nieuwe brief. Omdat ik inmiddels uit loondienst was en fulltime in mijn eigen bedrijf werkte, had ik al het geld wat er binnenkwam, zelf nodig. Het duurde dus wel een jaar voor ik het verschuldigde bedrag bij elkaar had.

Maar inmiddels had ik nieuwe brieven ontvangen, dat ook 2010 en 2011 niet in orde waren en ik de in die jaren ontvangen Kinderopvangtoeslag moest terugbetalen. Ik begreep er niets van. Toen ik ook nog een boete kreeg omdat ik mijn btw-aangifte te laat betaald had, wist ik het helemaal niet meer.

'Ik raakte het overzicht kwijt en begon achter te lopen met betalingen'

Het bedrag wat ik moest terug­betalen was inmiddels opgelopen tot ruim €30.000. Ik raakte het overzicht kwijt en begon achter te lopen met het betalen van de huur van de kookstudio. Het geld dat ik apart had gezet voor de belasting, gebruikte ik om de inkopen ten behoeve van mijn cateringwerkzaamheden te financieren en mijn auto te betalen. Zo liep mijn belastingschuld steeds verder op.

Deurwaarders

Uiteindelijk ben ik gestopt met het openen van de post. Als ik het niet zag, bestond het misschien niet. Maar helaas. Zo werden alle rekeningen spoken. Gemeentebelasting, Waternet, het was een komen en gaan van deurwaarders. Ik voorzag iedereen van een kopje koffie en mijn belofte de factuur te voldoen.

'Ik vulde het ene gat met het andere'

Gelukkig liep mijn bedrijfje goed, dus er kwam wel regelmatig geld bin­nen. Wat ik direct weer kon afdragen aan de schuldeisers. Ik vulde het ene gat met het andere. Ik had veel automatische incasso’s lopen, maar doordat er niet genoeg op mijn rekening stond, kon er ook niets geïnd worden. Dus kwamen er nog meer aanmaningen.

Mijn auto bleek niet meer verzekerd, wat ook weer een boete opleverde. Voor de buitenwereld leek het of het prima liep allemaal. Ik was altijd druk met werk, had genoeg opdrachten. Maar geen stuiver op de bank. Ik moest rondkomen van € 50 per week, vaak was het nog minder. Daarvan kocht ik alleen het hoognodige. Ik schaamde me kapot, ik dacht dat die armoede mijn eigen schuld was.

'Ik kan heel goed lachen als ik heel verdrietig ben'

Het enige wat we wel hadden, was genoeg te eten. Er bleef altijd wel iets over van de cateringinkopen en bovendien kan ik van niets van alles maken. En ik kan heel goed lachen als ik heel verdrietig ben. Ik wilde mijn zorgen voor de buitenwereld en vooral voor mijn kinderen, toen nog zeven en acht jaar oud, verbergen.

'Mijn kookstudio kon ik niet meer betalen, dus die moest ik opgeven'

Trots was ik. Niemand hoefde te weten hoe arm we waren. Gelukkig ben ik creatief. Cadeautjes voor feestjes of Sinterklaas maak ik zelf; ik heb een keramistenopleiding gedaan, kan sieraden maken en ik ben handig met de naaima­chine. Maar mijn kookstudio kon ik niet meer betalen, dus die moest ik opgeven. En mijn auto moest ook weg.

'Nou, dan zet ik dat maar op de lijst om mee te nemen, dan ga je tenminste je best doen om het terug te beta­len'

Op een dag kwam er een deurwaarder van de Belastingdienst langs. Die zei: “Hier valt echt niet veel te halen.” Heel intimi­derend. Hij keek naar het bureautje, dat van mijn oma geweest was en zei: “Nou, dan zet ik dat maar op de lijst om mee te nemen, dan ga je tenminste je best doen om het terug te beta­len.”

Dat was het moment waarop ik dacht: er moet iets gebeu­ren, want als ze mijn huis komen leeghalen, is alles afgelopen. Het is een klein huurhuis, maar wel ons heiligdom. Mijn meiden zijn mijn alles, die moeten wel een dak boven hun hoofd houden.

Schuldhulpbemiddeling

Daarom meldde ik me voor schuldhulpbemiddeling voor zzp’ers bij de gemeente. Wekelijks ging ik met een stapel ongeopende brieven om orde op zaken te laten stellen. Ik ging kotsend naar die afspraken toe. Maar ik ging.

Eindelijk kreeg ik weer inzicht in de situ­atie. Vervolgens werd mijn bedrijf doorgelicht en moest ik stapels formulieren invullen om uit te leggen hoe het zo gekomen was. Ik hoopte dat mijn schulden zouden worden overgenomen en dat ik een bewindvoerder kreeg.

'Ik moest het zelf maar uitzoeken'

Maar nee. Tijdens het adviesgesprek kreeg ik te horen dat ik geen hulp kreeg, want mijn bedrijf was gezond, ook al liet ik keer op keer zien dat al mijn inkomsten naar de openstaande posten gingen en ik vrijwel niets meer had. Ik moest het zelf maar uitzoeken.

’s Avonds huilde ik thuis tranen met tuiten'

Ondertussen sollici­teerde ik regelmatig, maar werd nergens aan­genomen. Ik bleef in de plooi, zei niets, maar huilde ’s avonds thuis tranen met tuiten. Ik sliep nauwelijks, stompte af. Een vriend redde mij. Hij zag dat ik het niet meer trok en bood aan om van een oud houten gebouwtje op het terrein van zijn jachthaventje een kookstudio te maken.

“Doe het nou,” zei hij, “als het mislukt, verkoop je je bedrijf voor een euro aan mij. Dan ben je failliet en kun je in de schuldsane­ring. Je houdt dan meer geld over dan nu.”

'De schulden verminderden langzaam maar zeker'

Het idee dat dat kon, trok me er doorheen. Ik ga gewoon door tot ik erbij neerval, dacht ik. Erger kan het niet meer worden. Dus ik raapte mezelf nog een keer bij elkaar en ging door. Het was berezwaar, maar het lukte en ik kreeg steeds meer klanten. De schulden verminderden langzaam maar zeker. Mijn hoop keer­de terug.

Compensatieregeling

Uiteindelijk hoorde ik pas in 2018 over de toeslagenaffaire. Natuurlijk volgde ik het nieuws, maar dat dat over mij ging, had ik nooit beseft. Ik wist dat ik ooit een keer een formulier verkeerd had ingevuld, maar ik kon me niet voorstellen dat mijn jaren­lange lijden een vergissing zou kunnen zijn.

Tot ik vorig jaar december een brief kreeg van de Belastingdienst waarin stond dat ik tot de mensen behoorde die ten onrechte tot terugbetaling waren gedwongen en dat ik om te beginnen € 750 kreeg. Als ik in aanmerking wilde komen voor verdere compensatie, kon ik me aanmelden.

'Ik dacht nog steeds dat het een grap was'

Ik dacht dat het een nare grap was. Maar ik was ook nieuwsgierig en wilde kijken wat er zou gebeuren. Half februari dit jaar werd ik gebeld door een dame van de Belastingdienst die mij vertelde dat ik €30.000 compensatiegeld kreeg. Ik proestte het uit. Ik dacht nog steeds dat het een grap was.

'Vlug, dacht ik, gauw aflossen voor het geld me weer wordt afgenomen'

De dame zei ook dat ik een bevestigingsbrief zou krijgen en hing op. Die brief kwam niet. Zie je wel, het is niet waar, dacht ik. Tot ik ineens €30.000 op mijn rekening zag staan. Ik geloofde het nog steeds niet. Binnen vijf minuten had ik mijn flexibele krediet van €17.000 afgelost. En ik had nog een per­soonlijke lening bij een vriend openstaan die daar heel geduldig jaren op had gewacht. Vlug, dacht ik, gauw aflossen voor het geld me weer wordt afgenomen.

Er bleef nog een kleine €10.000 over. Die staat nog op mijn spaarrekening. Het enige wat ik gekocht heb, is een nieuwe telefoon, een muziekbox en een naaimachine. Ik heb mijn lap­top laten repareren en mijn beide dochters een mooi cadeau gegeven.

'Nu er ineens geld is, kunnen we niets verzin­nen'

Verder durfde en durf ik niets te kopen. Jarenlang hadden mijn dochters en ik vooral gefantaseerd over wat we zouden doen als we de Staatsloterij zouden winnen. Hele lijsten legden we aan. En nu er ineens geld is, kunnen we niets verzin­nen. Ik ben lamgeslagen.

'Er is niets fijns aan het geld, de reden dat ik het heb gekregen is afschuwelijk'

Ik heb me zo naar gevoeld, maar dat bleek onterecht, ik had er geen schuld aan. Mijn omgeving begreep niet dat ik niet opge­lucht en blij was, men zei: wat heerlijk voor je, dat geld. Er was niets fijns aan, de reden waarom ik het gekregen heb, is afschu­welijk.

Het enige waar ik blij mee ben, is dat ik geld heb voor boodschappen. Een grote doos wasmiddel bijvoorbeeld. En een dik stuk kaas. Dat aten we nooit. Ooit hoorde ik hoe een collega aan mijn dochters vroeg wat hun lievelingsworst was, waarop zij zeiden: “Voordeelworst”. Dat vond iedereen geweldig grap­pig. Ik lachte mee, maar inwendig huilde ik.

Doodmoe

Wat ik geleerd heb over mezelf? Dat ik scherper had moeten zijn. Direct in de weerstand gaan als je denkt dat er iets gebeurt wat niet klopt. Bij brief nummer één had ik al in het geweer moeten komen. Maar als je maar vijf uur per nacht slaapt met twee kleine kinderen kan je er niet veel meer bij hebben.

Ik had het ook met meer mensen moeten delen. Maar geen geld hebben is een taboe. Ik werd ingehuurd door mensen die grote feesten geven, dan kan ik toch niet laten merken dat ik zo arm als een kerkrat ben?

'Ik was een sloeber en het was mijn eigen schuld'

Ik wilde dat mijn klanten waar voor hun geld kregen. Ik wist altijd de laatste eettrends, kende de beste restaurants en de menukaarten, met dank aan mijn culi­naire vriendinnen. En ik zorgde ervoor dat ik er fatsoenlijk uitzag. Ik had een nette tas en jas. Maar van binnen klopte er niets van. Ik was een sloeber en het was mijn eigen schuld.

Niet zielig

Inmiddels ben ik begonnen met het opschrijven van mijn verhaal. Dat helpt me bij de verwer­king. Ook ben ik eindelijk naar een psycholoog gegaan. Het gaat inmiddels iets beter. Ik leid jonge mensen op in mijn cateringbedrijf, dat is leuk. En misschien dat ik ooit nog een klein bloemenwinkeltje begin.

'Mijn meiden, die zich er maar mooi doorheen geslagen hebben, nooit hebben gezeurd'

Ik voel mijn kracht langzaam terugkomen. Mijn verhaal is, net als veel andere ervaringsverhalen, ook sneu. Maar niet zielig. Ik ben niet alles kwijtgeraakt, ik heb mijn huis nog. Mezelf. En mijn meiden, die zich er maar mooi doorheen geslagen hebben, nooit hebben gezeurd.

Alles is relatief, zie ik nu. Het is maar waar je een probleem van maakt. Sommige mensen zeuren over de grootte van de zoom in de gordijnen. Of dat hun man de matjes in de auto niet goed heeft gezogen. Fijne dag hè, denk ik als ik dat soort dingen hoor. Ik probeer altijd vriendelijk te zijn voor ande­ren. Een glimlach kost niets en geeft veel."

Dit interview heeft eerder in de printeditie van Nouveau gestaan (c) Nouveau / DPG Media 2021

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in