Mpho Tutu: 'Net als mijn vader wil ik me inzetten voor het geloof'

De dochter van Desmond Tutu woont in Nederland en is een vrouw met een missie!

In Zuid-Afrika mag Mpho Tutu (58), dochter van de wereldberoemde Desmond Tutu, sinds haar huwelijk met een vrouw het ambt van priester niet uitoefenen. Nu staat ze in Amsterdam op de kansel.

Mpho: "Onlangs werd ik beëdigd als predikant in de kerk van Vrijburg, een remonstrantse gemeenschap in Amsterdam. Het is fijn om weer in een geloofsgemeenschap aan de slag te kunnen. Het is mijn roeping, net als die van mijn vader. Door het geloof heb ik vrienden over de hele wereld. Grenzen zijn geen barrière om te geloven. Dat blijkt wel uit de wekelijkse online bijbelbijeenkomsten die ik afgelopen twee jaar organiseerde en nog steeds orga­niseer.

Deelnemers komen uit de VS, Hongkong, Bali, Schotland, Luxem­burg, Ierland, Nigeria, Italië, maar ook uit Amstelveen en Zuid-Afrika. We nemen samen de week door, bidden, wisselen praktische informatie uit en ondersteunen elkaar waar nodig. Dat doet me goed, het is warm en verbin­dend. Maar nu heb ik ook weer een vaste live-uitvalsbasis, waar ik mensen in het echt kan zien. Daarnaast maak ik een podcast over vergeving.

MULTIRACIALE VRIENDENGROEP

Ik ben in 1963 in Londen geboren. Mijn vader studeerde daar theologie aan King’s College. Eerder werkte hij als onderwijzer. Mijn moeder Leah was aanvankelijk huisvrouw en zorgde voor het gezin, maar werd later directeur van een instituut voor relaties tussen rassen.

Toen ik drie jaar oud was, verhuisden we voor zes maanden naar Israël, waar mijn vader zijn studie voortzette. Daarna keerden we terug naar de Oost­kaap van Zuid-Afrika, waar we op een campus van de seminarie woonden. Het was een gemengde en bontgekleurde gemeenschap. Veel professoren kwamen uit het buitenland.

'Christelijke scholen werden ingelijfd bij scholen die als gevolg van de rassenscheiding zwarte leerlingen weigerden'

Drie jaar later ver­huisden we terug naar Engeland, waar ik naar de kleuterschool ging om op elfjarige leeftijd weer terug te keren naar Zuid-Afrika. Ik moest naar de middelbare school, maar welke? Veel scholen sloten op last van de regering hun deuren, christelijke scholen werden ingelijfd bij scholen die als gevolg van de rassenscheiding zwarte leerlingen weigerden.

Mijn ouders hadden mij en mijn twee zussen, Nontombi en Than­deka, en mijn broer Trevor beloofd dat we nooit Bantoe-onderwijs zouden hoeven volgen. Een kleine groep leraren richtte een eigen school op in Swazi­land, aan een van de grenzen met Zuid-Afrika. Er zaten ruim driehon­derd leerlingen op, met wel vijftig ver­schillende nationaliteiten.

Alle geloven, culturen en achtergronden vermeng­den zich hier. We hadden interessante gesprekken, praatten met elkaar over rassenverschillen en het geloof. Er was altijd begrip voor een andere mening of overtuiging. Dat speelde een belangrijke rol in mijn opvoeding.

'We hadden het over onze ouders: welke vader zat in de gevangenis, welke ouder had huisarrest?'

Tijdens vakanties ging iedereen terug naar huis. Geluk­kig kwamen veel van mijn vrienden uit Zuid-Afrika. Veel kinderen op mijn middelbare school waren kinderen van anti-apart­heidsactivisten. We hadden het over onze ouders: welke vader zat in de gevangenis, welke ouder had huisarrest? Het nieuws werd op de voet gevolgd, we lazen kranten en luisterden naar de radio. Mobiele telefoons waren er nog niet. Bij hoge uitzondering kreeg je een telefoontje. Als er een telegram kwam, was dat bijna altijd slecht nieuws.

Vaak maakte ik me zorgen over mijn ouders. Vooral over mijn vader, die zo veel in het nieuws was en vaak op de voorpagina stond. Maar hij zei: ‘Maak je geen zorgen, ik doe Gods werk en het is zijn taak om goed voor mij te zorgen. Je kunt je tijd beter aan jezelf besteden.’ Die gedachte hielp wel. Ik leerde dat het leven gaat zoals het moet gaan. Dat gaf vertrouwen.

Onze jeugd werd voor een groot deel bepaald door de kerk en de rol die mijn ouders erin hadden. Mijn vader besteedde overdag veel tijd aan bidden. We moesten dan heel stil zijn en mochten hem niet storen.

Hun huwelijk was goed, ze hadden een mooie kame­raadschap. Ik weet nog dat ik mijn moeder vroeg: ‘Wat is jullie geheim?’ Ze antwoordde: ‘Ieder huwelijk is een eigen huwelijk, je kunt niet zeggen: dit is de juiste weg.’

Daarbij maakte ze de ver­gelijking met Engelse tuinen die er altijd uitzien om door een ringetje te halen. Maar wat je niet ziet, is de tuinman die om vier uur ’s morgens opstaat en het vuile werk doet om die tuin zo perfect te laten zijn. Zo is het ook met het huwe­lijk. Het echte werk gebeurt achter de schermen, zodat de liefde bloeit als je naar buiten treedt.

VERLIEFD OP EEN VROUW

In 2012 ontmoette ik Marceline van Furth op de Nederlandse ambassade in Pretoria. Als hoogleraar infectie­ziekten binnen de kindergeneeskunde was ze een van de vijf professoren die voor de Vrije Universiteit een Desmond Tutu-leerstoel mocht bekleden.

Ze was knap en verlegen. Ik was best verbaasd dat ik op een vrouw viel. Er rezen aller­lei vragen in mij: hoe moet dit verder? En wat had ik gedaan als Marceline een man was geweest? Ik vroeg me ook af wat ik tegen mijn ouders en tegen mijn kinderen moest zeggen. Voor mijn ouders was het al een uitdaging dat ik gescheiden was; dat had hun hart gebroken.

Toen ik hen uiteinde­lijk vertelde over Marceline, vroeg mijn moeder: ‘Gaat Marceline nog wel voor mijn kleinkinderen zorgen?’ Maar ze zei ook: ‘We vinden het vooral belangrijk dat jij gelukkig bent.’

Wat mijn kinde­ren er precies van vonden, weet ik niet. Mijn oudste dochter was vooral bezig met het feit dat er een nieuw persoon in haar leven kwam. Ze vroeg: ‘Wat betekent dit nu voor ons?’ Kinderen zijn bij een nieuwe liefde toch bang dat hun moeder minder aandacht voor ze heeft. Het feit dat Marceline een vrouw was, was niet eens onderdeel van het gesprek.

We trouwden in 2015 in Oegstgeest. Later vierden we het in Zuid-Afrika. Mijn ouders stonden er helemaal achter. Helaas accepteert de Anglicaanse Kerk in Zuid-Afrika geen huwelijk tussen mensen van hetzelfde geslacht, dus ik moest mijn ambt van predikant neerleggen.

In 2016 gingen we in Amstelveen wonen, waar Marceline een huis had. Ik vond het hier grijs en steenkoud. Ik sprak de taal niet, kende de cultuur niet, wist niet waarom dingen hier zijn zoals ze zijn en waarom mensen de dingen doen zoals ze doen.

Het eerste jaar was mijn fiets mijn redding; die zorgde ervoor dat ik de deur uitging en ergens kwam. Ik fietste met mijn zoon naar taalles en school, fietste weer naar huis en haalde hem ’s middags weer op. Zo werd ik gedwongen naar buiten te gaan en mijn omgeving te verkennen, of het nu regende of niet. Dat hielp wel.

Maar ik had hier geen netwerk, geen vrien­den en geen kerk, die altijd zo belangrijk voor me was geweest. Ik begon taalles te nemen en ging op kerkonderzoek. Ik bezocht diverse kerken, sprak met bezoekers. Vervolgens ben ik thuis maandelijkse bijeenkomsten gaan orga­niseren. Dat was prettig.

OPA DESMOND TUTU

Het gaat er steeds minder om wat ik mijn kinderen wil vertellen, maar vooral om wat ik van hen kan leren. Door naar hen te kijken, zie ik of ik het goed doe. Zij reageren op mijn gedrag. Dus: prac­tice what you preach.

Omgekeerd: soms zie ik dingen bij hen waarvan ik denk: ik hoop dat je dat van mij hebt. Zoals onlangs, bij mijn vaders begrafenis, toen de emoties in het rond vlogen. Mijn oudste dochter heeft voor, tijdens en na de begrafenis zo veel en zo goed geholpen, fantastisch.

Ze was er voor iedereen, troostte mensen en zorgde. Maar tegen mij zei ze: ‘Ik weet dat het niet over mij gaat nu, want iedereen heeft pijn en lijdt, maar ik kan het even niet meer overzien. Ik ben zo verdrie­tig.’

Ze vertelde dat ze elke dag in haar dagboek schrijft hoezeer ze haar opa mist. ‘Iedereen kan en mag een mening hebben over mijn grootvader, maar hij was mijn opa. Die naar het schoolplein kwam om me op te halen, die me liet huilen en lachen, bij wie ik op schoot zat. Ik mis mijn opa, niet de Desmund Tutu van iedereen.’ Dat ze er zo geweest was voor iedereen en nu ruimte zocht voor haar eigen verdriet vond ik zo knap en volwassen.

RESPECT VOOR GRIJZE HAREN

Tja, achtenvijftig. Dat is gewoon achten­vijftig. Lijk ik jonger? Dat zal het voor­deel van de donkere huid wel zijn. Die is vaak wat vettig en dan zie je rimpels minder snel. Ik ben niet bang om ouder te worden. In Afrikaanse landen krijg je meer respect naarmate je ouder wordt. Grijze haren zijn er in je voordeel. Het draait niet om jong lijken of je jong gedragen. Ouder worden is interessant.

Trots ben ik op onze vier kinderen (Marceline en Mpho hebben elk 2 kinderen uit een eerder huwelijk, red.) Nyaniso (25), Pien (22), Julius (20) en Mattheo (16), en twee kleinkinderen Azania (4) en A’liyah (2). En op de Desmond & Leah Tutu Legacy Foun­dation waarvoor ik zoveel werk verricht heb.

Ook ben ik trots op het platform #IToo, dat ik samen met Marceline oprichtte. Het zet zich in voor betere carrièrekansen voor vrouwen in de wetenschap. Op het digitale platform kunnen vrouwen zich aanmelden als mentor om zo andere vrouwen een kans te bieden door te dringen tot de hogere regionen van de wetenschap. Door je aan te melden zeg je: ‘Ook ik ben bereid om jonge vrouwen in mijn vakgebied te steunen.’

Natuurlijk mis ik Kaapstad, zo warm en kleurrijk. Inmiddels ben ik wel wat meer van Nederland gaan houden. Het leven hier is makkelijk, veilig en goed geregeld: je weet altijd wat er straks gaat gebeuren."

Mphto's mooie dingen van het leven

Boek

‘Klara en de zon van Kazuo Ishiguro. Over de robot Klara die beter weet wat ‘houden van’ is dan echte mensen. En Hidden Power of the Gospels van Alexander Shaia. Over de historische context en betekenis van de gospels.’

Plek in huis

‘De kachel, haha. Maar ik zit ook graag met mijn laptop aan de hoge tafel. Of ik sta achter mijn schildersezel. Dat geeft me ruimte in mijn hoofd.’

Eten

‘Meestal kook ik. Ik ben een eclectische kok, uit elke wereldkeuken haal ik wat.’

Stad

‘Kaapstad. Kosmopolitisch, lekker eten, je kunt er veel doen, er is zee en er zijn bergen. Alles waar ik van hou.’

Film

‘Queer Eye is fantastisch. Vroeger was er al het tv-programma Queer Eye for the Straight Guy. Over vijf homoseksuele mannen, die mensen hielpen die in de knoop zaten. De nieuwste versie heet Queer Eye en is op Netflix te zien. Lag eerder de nadruk op hetero’s die hulp nodig hadden, nu is iedereen welkom en daadwerkelijk gelijk.’

Deze reportage heeft eerder in de printeditie van Nouveau gestaan (c) Nouveau / DPG Media 2022. Styling Simone Dernee / visagie Clayton Leslie

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in