Vrouw van de wereld: Jet Bussemaker

'Ik ben ongeduldig en denk vaak: kom op, jongens, doe wat!'

Oud-minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Jet Bussemaker (60) is een gepassioneerde duizendpoot, die daar bewonderenswaardig rustig onder lijkt te blijven. Soms probeert ze werk af te houden, want wandelen, cultuur en vrienden zijn ook belangrijk. Maar gemakkelijk vindt ze dat niet.

Nog voor openingstijd lopen we met Bussemaker door het geheel vernieuwde Museum van de Geest in Haarlem, waar zij wilde afspreken. Ze bewondert het prachtig gerestaureerde oude pand en prijst de com­binatie van oud – ‘een gebouw met een ziel’ - met hypermoderne elementen: moderne kunst, neonverlichting.

'Zorg en cultuur zijn mijn twee grote liefdes'

Even voelen we de enthousiaste achttienjarige in haar, die ooit overwoog om Bouwkunde te studeren. Het museum gaat over de geest, waaronder ook de geestelijke gezondheidszorg valt. ‘Zorg en cultuur komen hier samen,’ zegt de voor­malig staatssecretaris van Volksgezondheid en Welzijn én voormalig minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. ‘Dat zijn twee van mijn grote liefdes. En dan werken ze hier ook nog eens hecht samen met het onderwijs, met name met mbo’s, wat ik prachtige beroepsopleidingen vind.’

Het leven van Jet lijkt over te lopen van passies en missies. Ze werkt niet alleen als hoogleraar aan de Universiteit Leiden, ze is ook voorzitter van de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving, ze strijdt voor meer vrouwen in (top)functies, ze heeft veel nevenfuncties, onder andere bij het Nederlands Danstheater en het Concertgebouw, ze zit in jury’s van cultuurprijzen en schreef onlangs haar vierde boek. Een gepassioneerde duizendpoot, kortom, die bewonderenswaardig rustig lijkt te blijven onder al die banen, voorliefdes en verant­woordelijkheden.

IEDEREEN DOET ERTOE

Als kind leerde ze al dat je verantwoorde­lijkheid hebt voor alles en iedereen om je heen; dat je niet alleen in het leven staat. ‘Mijn opa van moeders kant was huisarts, en als ik daar logeerde, kreeg ik met de paplepel ingegoten dat ik niet mocht neer­kijken op de wijkverpleegkundige en de verzorgende die voor hem werkten.

Die waren net zo belangrijk als mijn opa. En dat gold ook voor de boeren uit de omgeving: je mocht je nooit beter voelen omdat je toe­vallig gestudeerd had.

'Wat je bereikt komt ook door geluk en door wat anderen doen'

Mijn ouders hadden een goed inkomen en we waren gezond, maar ze zeiden altijd: “Beschouw het niet als vanzelfsprekend en zeker niet als je eigen verdienste. Je moet natuurlijk hard werken en de kansen die je krijgt benutten, maar realiseer je dat wat je bereikt ook komt door geluk en door wat anderen doen. Iedereen doet ertoe.”’

WORKAHOLIC

‘Een andere les die ik meekreeg, was dat je verantwoordelijkheid moet nemen om jezelf weer op de been te krijgen als het niet goed gaat. Dat moest ik ook doen na de verkie­zingsnederlaag van de PvdA in 2017 en het aansluitende jaar in het demissionaire kabi­net.

'Toen ik vertrok als minister, moest ik mezelf helemaal opnieuw uitvinden'

Toen ik daarna vertrok als minister, moest ik mezelf helemaal opnieuw uitvin­den; in één klap, páts, was ik helemaal blanco, want je mag er als minister – terecht – niets bij doen. Help, wie ben ik nu, vroeg ik me af. Mijn dochter ging bijna uit huis, ik moest de relatie met Garth, mijn man, herdefiniëren, mijn ouders waren ver in de tachtig en ik wilde tijd aan hen besteden en ik was inmiddels eind vijftig: wat wilde ik nog doen in de tien jaar werken die voor me lag? Alles stond op kantelen.’

Even lonkte een baan in Parijs, maar Jet realiseerde zich dat het tijd was om terug te geven, aan de maatschappij én aan haar man, die zich veel heeft moeten ontzeggen door haar werk en die veel voor hun dochter heeft gezorgd. Hij is ook vijftien jaar ouder dan zij, dus ze besloot niet langer door te rennen in het stramien waarin ze zat.

'Het werd tijd om de balans te verleggen'

‘Ik ben een worka­holic, maar ik vind ook dat er meer is in het leven. Dus ik wilde een baan zoeken waar­naast ik tijd had voor mijn man, mijn doch­ter en mijn ouders. Het is een opgave voor me om me niet te verliezen in werk, maar het werd tijd om de balans te verleggen.’

HET LEVEN VIEREN

Vrij snel werd haar moeder ernstig ziek. ‘Ik liet alles uit mijn handen vallen en ben heel veel bij mijn ouders geweest. Maar na drie maanden dacht ik wel: ik ben van minister fulltime mantelzorger geworden, dat was een bizarre overgang. Ik ben de zorg toen meer gaan delen. En ondertussen ging ik praten met de universiteit, om de hoek bij mijn ouders, waar ze me vroegen om deel­tijdhoogleraar worden.

Dat was prachtig, want zo kon ik interessant werk én zorg combineren. Mijn moeder stierf al snel, en een klein jaar later overleed ook mijn vader. We hebben die maanden samen teruggeke­ken op alle mooie momenten en we vierden het leven. Ik ben heel dankbaar voor die periode, het geeft me veel troost. Ze waren allebei heel rustig en niet bang om dood te gaan.’

Haar missie als hoogleraar is: laten door­dringen dat zorg geen eilandje is, maar dat alles wat daaromheen gebeurt, van belang is voor de manier waarop je goede zorg ver­leent. ‘De context is belangrijk. Dat zag ik ook bij mijn vader. Die kreeg een dwarslae­sie. Bij de revalidatie moet je je dan afvra­gen: wat is voor hem belangrijk? Sporten niet. Vrijen ook niet, want zijn vrouw was net overleden. Maar kwaliteit van leven wel, dus behandelingen die ten koste gingen van de kwaliteit, lieten we gaan. Voor een jon­gen van 25 maak je heel andere keuzes.

We zijn op de universiteit ook bezig met een project voor mensen in Den Haag die ziek worden door stress – stress veroorzaakt door schulden. Zorgverzekeraars zijn daar gaan bijdragen aan de schuldaanpak. Ik wil onderzoeken hoe we dit soort samenwer­kingen kunnen bevorderen.’

VERBEELDINGSKRACHT

Vanwege corona werkt ook Jet veel thuis. Dat gaat best, maar ze mist het fysieke con­tact en concerten en dansvoorstellingen. ‘In het begin zag ik veel mooie sociale initia­tieven, zoals studenten die ineens bood­schappen gingen doen voor ouderen. Nu is dat minder. Ik hou mijn hart vast voor de gevolgen van deze crisis, voor de eenzaam­heid, de economie en de uitgestelde geplan­de zorg.

'Ik denk dat we moeten gaan nadenken over leven met onzekerheden'

Ik denk dat we, naarmate corona langer duurt, en misschien wel bij ons blijft, moeten nadenken over hoe we gaan leven met onzekerheden. Ik ben ook erg voor het gebruiken van verbeeldingskracht om pro­blemen op te oplossen. Daar gaat mijn boek, Het ministerie van verbeelding, dat begin februari uitkomt, onder meer over.’

Als partner gaat Jet heel erg haar eigen weg. ‘Garth en ik zijn heel verschillend, we heb­ben onze eigen vrienden, maar we doen ook dingen samen. Hij verruimt mijn geest, leert me te relativeren, te genieten en niet alles te serieus te nemen.’

'Het is mijn makke dat ik zoveel dingen leuk vind'

Garth is 75 en volgens Jet een goed voorbeeld van leuk oud worden. ‘Hij ziet er ook veel jonger uit. Ik realiseer me steeds meer dat ik tijd voor leuke dingen moet maken. Maar het is mijn makke dat ik zoveel dingen leuk vind en dat ik zoveel energie heb. Voortaan wil ik, voordat ik ja zeg, kijken of ik dan ook nog tijd heb voor wandelen, cultuur of fietsen. Ik word deze maand zestig en dat vind ik heerlijk; ik heb nog een hele levensfase voor me waarin ik me nuttig kan maken en nieuwe dingen kan ontdekken.’

Dit artikel heeft eerder in de printeditie van Nouveau gestaan (c) Nouveau / DPG Media 2021

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in