Ellen ten Damme: 'Het gaat niet om de roem, ik wil avontuur'

In de maakbaarheid van het leven gelooft Ellen ten Damme (55) niet meer. Wel in hard werken, de liefde en avontuur. Haar ongebreidelde energie is haar grootste kracht: 'Mijn boodschap is: doorgaan!'

Onafhankelijkheid, dat stond Ellen ten Damme als klein meisje al voor ogen. Eigen baas zijn en niet in een rol terechtkomen waarin je het onderspit delft. Bij haar thuis in het Drentse Roden werd wel onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen. ‘Ik ging natuurlijk toch voetballen met de jongens, maar als ik zei dat ik een skelter wilde of een sterrenkijker, werd er gezegd: ‘Nee, dat is meer iets voor je broer.’ En: ‘Doe maar voorzichtig, kleed je even netjes aan.’

Nouveau

Maar ik heb geen nare jeugd gehad hoor. Het was niet leuk dat mijn ouders gingen scheiden, maar het was ook niet traumatisch.’ Het was traditioneel verdeeld thuis: vader werkte buitenshuis, moeder zorgde voor de kinderen. Ellens grootmoeder daarentegen, de eerste vrouwelijke wethouder van Nederland, brak een lans voor veel vrouwen nog voor de tijd daar rijp voor was.

‘Ik vind het heel gemeen, dat verschil tussen mannen en vrouwen, vrouwen moeten altijd maar mooi zijn.’ Dat laatste zegt Ellen lachend nadat ze op mijn: ‘Je ziet er geweldig uit’ reageert met: ‘Ik heb nog nooit iets laten doen.’ Lijkt ook nergens voor nodig. ‘Ik ben alleen bang voor een rimpelig mondje op termijn.’

Nouveau

In haar show Barock, waarmee ze nog tot eind juni door het land toert, is ze de baas: groot – al is ze klein van stuk – schaamteloos, sexy, soms even kwetsbaar, maar toch vooral dynamisch en stoer. In werkelijkheid is ze heel anders dan op de planken, waar ze zo moeiteloos domineert. Haar motoriek is zelfs bescheiden. Dat valt op als ze de deur van haar woonboot in Amsterdam opendoet.

Nouveau

‘Je bent de eerste die zomaar de ingang vindt,’ zegt ze terwijl ze haar enorme, nog warrige haardos uit haar gezicht veegt. Haar vriend, pianist Ringo Maurer, met wie ze al enkele jaren samen is, ligt nog te slapen. Hij heeft het heel laat gemaakt – zij ook, maar zij slaapt al haar hele leven maar een paar uur per nacht. ‘Er is te veel leuks te doen, te leren, te ontdekken. Ik doe ’s nachts van alles, dat deed ik als kind al. Mijn vader was ook zo. Altijd lezen, sporten.’

Je bent leergierig, voor elke nieuwe show maak je je iets nieuws eigen. Wat heb je geleerd voor Barock?

‘Ik heb me vooral verdiept in de zeven­tiende eeuw en dat gaf veel inspiratie. Voor de muziek bijvoorbeeld, combi­naties van Monteverdi en Kiss, Franse teksten op een Britney Spearsliedje. Ik wilde ook per se zo’n barokdecor en het is zo mooi geworden.’

Hoe anders was die zeventiende eeuw?

‘De wereld verandert eigenlijk niet. Ik zie weinig verschil met nu, er staan bijvoorbeeld altijd weer nieuwe dictators op. In de zeventiende eeuw had je Lodewijk XIV, die ook Nederland bin­nenviel. Hij was de Poetin van zijn tijd. In die zin geloof ik ook niet dat de mens verandert.’

Nouveau

Waar staat deze show in je oeuvre?

‘Het is mijn mooiste tot nu toe en een van de grootste qua decor en aantallen medewerkers, dansers, muzikanten. Cirque Stiletto was nóg groter, maar dat was niet alleen door mij geproduceerd, maar ook door Stardust.’

Kan het nog grootser en wil je dat?

‘Dat vraag ik me wel af. Twee jaar geleden wilden we iets gaan doen in de Ziggo Dome, maar toen kwam de coronacrisis en is het een beetje on hold gezet. Het was een ambitieus plan. Barock is een mooie tussenvorm.’

Hoe ben je die coronatijd door­gekomen?

‘Ik heb veel gedaan waar ik anders nooit tijd voor heb. Lezen, koken, ik heb cocktails leren maken en ben gaan mountainbiken met de band. Op zeker moment zijn we toertjes gaan doen voor tweehonderd man publiek. Dat was ontzettend leuk. De crew is echt een familie, ik heb ontzettend leuke muzikanten en dansers. Het was een schoolreisgevoel.’

Nouveau

Je show gaat ook over macht, waarom fascineert dat onderwerp je?

‘Omdat mensen vaak denken dat ze macht hebben over hun eigen bestaan. Maar de conclusie is dat dat helemaal niet zo is. De maakbaarheid van het leven is heel beperkt. Toch blijf je daarnaar streven. Je kunt je bij veel dingen afvragen: wie heeft hier eigenlijk de macht? In je persoonlijk leven kan je van alles overkomen. Er valt een boom op je hoofd, je krijgt een ziekte.’

Nouveau

Ellen ten Damme werd driemaal getroffen door borstkanker: de eerste keer in 2005, de laatste keer afgelopen zomer. In september stond ze alweer op de planken toen Barock in première ging.

Je bent zo energiek, staat als een atleet op de planken, hoe is het om dan zo ziek te worden?

‘Dat is in de beginfase heel moeilijk. Je denkt: ik ga misschien wel dood en daar word je niet blij van. Maar als er dan een behandeling komt die aanslaat, ben ik meteen weer heel positief. Je bent dankbaar als het zo goed afloopt. In die zin is het dan helemaal geen negatieve ervaring, je bent nóg dankbaarder voor wat je wel hebt.’

Maakt het feit dat de ziekte twee keer is teruggekomen je extra angstig?

‘Nou, je denkt wel: jeetje, dan komt het vast nóg een keer terug. En daar kijk ik niet naar uit. Gelukkig ben je in zo’n traject onder controle, maar dat neemt niet weg dat het voelt alsof alles any moment afgelopen zijn.’

Nouveau

Denk je na over de toekomst?

‘Liever niet te veel. Waarom zou ik ook? Ik heb eigenlijk alles gedaan wat ik graag wilde, dus ik kan wel doodgaan. Maar er komen altijd wel weer ideeën. Ik wil ook meer tijd tussen twee producties laten vallen zodat ik ook lange reizen kan gaan maken.’

 Je plant niet ver vooruit?

‘Nee. Ik ben geen angsthaas hoor. Ik voel me goed en fit. Maar als mensen het hebben over plannen voor over een aantal jaren, denk ik onwillekeurig: ben ik er dan nog wel?'

Geeft het je voor je gevoel ook een extra verantwoordelijk naar andere vrouwen toe? ‘Het is zeker fijn om vrouwen een beetje moed te kunnen geven. Ik liep na twee maanden alweer op mijn handen en ben weer gewoon aan het werk, ik heb nergens meer last van. Er komen na afloop van mijn concerten vaak vrouwen naar me toe die hetzelfde hebben doorgemaakt. Maar gelukkig zijn er steeds meer vrouwen die genezen.’

Nouveau

Hoe blijf je zo fit en sterk?

‘Ik doe yoga en ik treed veel op. Ik drink niet veel, zeker niet als ik moet spelen. Je stem reageert namelijk overal op. Mensen kopen kaartjes voor jou, dus je moet zorgen dat het in orde is. Ik heb ook een jongere vriend, dus het is veel uitgaan. Maar dan drink ik niet.’ Lachend: ‘Hij wel.’

Is jouw enorme energie de voor­naamste boodschap die je in je shows wil geven?

‘Ja, misschien wel. Ik hoor veel terug van mensen dat mijn energie de mensen in de zaal ook energie geeft. Ze raken er opgeladen van en ik ook. De boodschap is: doorgaan!’

Wat is je drijfveer om te doen wat je doet?

‘Dat zijn er meerdere. Als je jong bent, denk je alleen maar: dat is een leuk beroep. Ik werd op school al gevraagd om dingen voor te zingen. Merken dat je mensen daarmee blij kunt maken, dat is bijzonder. Dat voelde ik later, toen ik in bandjes ging zingen ook. Het hele gedoe eromheen vond ik ook leuk. Alsof je elke dag een feestje geeft. Maar er komt natuurlijk heel veel bij dit beroep kijken, er moet heel veel geregeld en gedaan worden voor die anderhalf uur die je op het podium staat.’

Nouveau

Het was geen droom van je om wereldberoemd te worden?

‘Nee, ik wil helemaal niet wereldberoemd worden, dat lijkt me verschrikkelijk. Roem was sowieso nooit het uitgangs­punt. Ik wilde zangeres zijn, muzikant, veel reizen, avontuur. Daar gaat het om. Dat je een leuk leven hebt. Maar het is hard werken, zeker als je de kar alleen trekt. Want je moet dan heel veel spelen om uit de kosten te komen. Zeker bij grootse producties als Barock.’

Hoe avontuurlijk ís het leven nog als je zo keihard moet werken?

‘Je bent altijd onderweg, daardoor is het altijd anders. Ik maak er vaak ook echte uitjes van. Dan blijf ik overnachten in een hotel, zodat ik ook nog iets van de omgeving kan zien. Als ik in het noorden van het land ben, logeer ik altijd bij mijn moeder. Ze is nu tachtig en ik probeer haar een paar keer per maand te zien en dan samen leuke dingen te doen. Ik heb ook met mijn broer en zus goed contact, dat is heel fijn.’

Er komt een dag dat je een stapje terug zult moeten doen.

Lachend: ‘Dan ga ik op een kruk liedjes zitten zingen.’

Je zegt dat je altijd schippert tussen extrovert en introvert, je eigen moeder roemt het feit dat je ‘gewoon Ellen bent gebleven’.

‘In het dagelijks leven ben ik niet zo uit op aandacht, al zing ik op familiefeestjes ook weleens een liedje. Maar ik ben niet zo’n artiest die altijd overal zeer aanwezig zit te zijn. Ik heb dat niet nodig, ik krijg in het theater al aandacht genoeg. Maar het is niet zo dat ik aandacht op zich niet fijn vind, anders had ik dit vak niet gekozen.’

Je bent ook een perfectionist.

‘Ja, wat dat betreft kun je beter op die barkruk gaan zitten, want dan gaat er minder mis. Niet dat dat niet mag, ik zie echt wel schoonheid in imperfectie, maar met zo’n groots opgezette show moeten dingen wel kloppen. Dan is er ook euforie, bij ons en in de zaal.’

Hoe ervaar je het ouder worden, vind je het moeilijk?

‘Nog niet. Ik denk dat het pas vervelend gaat worden als je mankementen krijgt en dus afhan­kelijk wordt.’

Je deelt je leven met je eenender­tig jaar jongere vriend. Je hebt weleens gezegd dat je niet per se bij iemand hoeft te horen. Denk je daar nu anders over?

‘Ik heb een aantal lange relaties gehad en heb me nooit kunnen voorstellen dat ik zestig jaar met dezelfde persoon zou samenblijven. Maar ik vind het wel heel fijn om iemand te hebben met wie je leuke dingen doet. Iemand die heel vertrouwd is. Dat kan een goede vriend of vriendin zijn, maar uiteindelijk wil ik toch het liefst iemand met wie ik ook kan knuffelen. Echt alleen zijn lijkt me niet zo leuk. ’ Ze zal zich ongetwijfeld eenzaam hebben gevoeld toen ze heel Nederland over zich heen kreeg door haar uitlatingen over Ali B. Maar daar wil ze nu geen woorden meer aan vuil maken. Eenzaamheid speelt verder geen rol in haar leven. ‘Ik heb lieve familie, lieve vrienden en vriendinnen. Ik kan me weleens slecht voelen, maar dan bel ik een van mijn vrienden om samen iets te gaan doen.’

Lukt het je om je vriendschappen te onderhouden?

‘Ik doe mijn best om mijn tijd goed te verdelen over iedereen, maar ik ben er vaak niet bij op verjaar­dagen omdat ik dan moet optreden. Inmiddels begrijpen ze dat allemaal wel. Ik heb een huis in Frankrijk waar we in de zomer met de familie en ook wel met vrienden samenkomen. Dat vind ik heel leuk en gezellig.’

Je hebt geen gezin. Je moeder zei eens dat ze je altijd heeft voor­gehouden daar maar nooit aan te beginnen. Heb je dat ter harte genomen?

‘Nee hoor. Het had me best leuk geleken, kinderen, maar toen dat tot me doordrong, was het al te laat. Ik was me er ook wel erg van bewust dat ik niet voor de rotklussen zou willen opdraaien als ik een gezin zou hebben. En als je eenmaal kinderen hebt, wil je er toch voor ze zijn. Als meisje dacht ik, als ik vrouwen met kinderen zag zeulen: dat wil ik niet, stoppen met je baan en gaan zorgen. Van die generatie is mijn moeder. Thuis deed mijn vader waar hij zin in had, mijn moeder stond soms huilend achter het aanrecht. Dus ik dacht: misschien moet ik maar geen gezin. Nu is de tijdsgeest wel ten goede veranderd, maar niet voor alle vrouwen. Vaak zijn dingen die met religie te maken hebben ongunstig voor vrouwen. Dat begint met onderwijs. Kennis weghouden bij meisjes.’

Hoe ziet jouw ideale samenleving eruit?

‘Als een plek waar de overheid zorgt voor de zwakkeren, ouderen, kinderen, gehandicapten. Een plek waar zoveel mogelijk keuzemogelijkhe­den worden gecreëerd zodat mensen hun leven kunnen inrichten zoals zij dat willen. Ik ben voor een sociaal beleid. Die enorme kloof tussen arm en rijk moet weg. En je moet accepteren dat er altijd mensen zijn die niet kunnen mee­draaien met de maatschappij.’

Heb jij nog last van onzekerheid?

‘Ja, elk nieuw dingetje is moeilijk. De laatste fase van het maken van een show is het allermoeilijkste, als alles bij elkaar komt. Decor, dans, muziek, zang, licht. Elke discipline gooit weer dingen omver. Daarna kun je pas lekker gaan spelen. Tot die tijd ben ik onzeker. Ik sta ook echt wel te trillen in de coulissen, die stress is onvermij­delijk. Maar ik weet inmiddels wel dat het goed komt.’

Ellen in het kort

Ellen ten Damme (Roden, 1967) is zangeres, muzikant, actrice, circus­artiest, componist, danseres en schrijfster. Tot haar zestiende was ze topturnster. Tijdens haar opleiding aan de Academie voor Kleinkunst lag haar focus op piano, later kwamen daar gitaar en viool bij.

Ze speelde in diverse films, tv-series en reclamefilmpjes, zowel in Nederland als in Duitsland. Intussen ontwikkelde ze zich als zangeres. Inmiddels staan er zeven solo-albums op haar naam.

In 2009 straalde ze in de speciaal rondom haar gemaakte internationale show Cirque Stiletto, onder regie van Stanley Burleson. Daarna volgde de theatertour Durf jij? met Nederlandstalige liedjes. Voor beide voorstellingen ontving ze de Gouden Notekraker.

Met haar vaste band The Magpie Orchestra tourde ze hierna met haar eigen muziektheaterproducties Paris-Berlin en Casablanca.

Momenteel is ze te zien in haar theatershow Barock.

Ellen was zes jaar getrouwd met de Duitse acteur Markus Knüfken en had verschillende lange relaties, onder meer met gitarist Robin Berlijn. Sinds 2020 is ze samen met pianist Ringo Maurer met wie ze in Amsterdam woont.

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in