Zo tem je het wijnmonster (en blijf je genieten)

Dry January ligt ruim achter je. Hoe nu verder?

Hoe blijf je het alcoholmonster de baas? Arts Sigrid Sijthoff schreef een boek over de aantrekkingskracht van drank. Zorgethicus Doret van der Sloot praat met haar over abrupt stoppen en hoe het ook kan...

Een jaar of vijf geleden was ie ineens voorbij, mijn relatie met alcohol. De zon kwam bijna op, ik zat vrolijk op een kruk in het Amsterdamse buurtcafé Ruk en Pluk. Ik deed wat ik het liefste doe: het echte leven observeren.

Ik zag mensen met elkaar praten, lachen, dansen, sjansen, ruziën en liefhebben. Ik voelde me zo vrij als een vogel en ik genoot ervan. En ineens, vanuit het niets, werd ik wakker – zo leek het.

'Waar waren de vriendinnen waarmee ik eerder die avond kookles had gevolgd?'

Waar waren de vriendinnen waarmee ik eerder die avond kookles had gevolgd? En waren hier nu echt alleen nog maar kinderen in de leeftijd van mijn oudste zoon? Wat zat ik hier eigenlijk te doen zo in mijn eentje? En had ik morgenochtend niet een heel belangrijke werkafspraak?

ZOETE VLUCHT

De eerste keer dat ik dronken werd, was de nacht dat mijn vader overleed. Ik was achttien en zou bij een vriendin gaan slapen met mijn nieuwe vriendje. Maar eerst natuurlijk tot laat dansen in de provinciale disco. Zo was het plan.

De zoete, koude bubbeltjes prikten zachtjes op het puntje van mijn tong

Ik weet nog hoe ik de barvrouw, het mooiste meisje uit Zeeland, vertelde dat mijn vader was gestorven. Zonder veel woorden en met een bepaalde blik in haar ogen pakte ze twee hoge glazen. Ze deed er eerst Bacardi in en daarna cola. Een voor mij en een voor haar. Met veel ijs, dat was belangrijk. De zoete, koude bubbeltjes prikten zachtjes op het puntje van mijn tong. Nog nooit in mijn leven had ik zoiets lekkers gedronken.

'Een zoete vlucht uit de werkelijkheid, met misselijkmakende en barstende koppijn tot gevolg'

Van de rest van de avond weet ik niet veel meer. Mijn nieuwe vriendje was knap, maar had niet de schouders waarop ik kon uithuilen – als ik dat al wilde. Terugkijkend vraag ik me af of ik toen überhaupt wel wist wat ik wilde – of nodig had. De drank verzachtte de pijn van het verlies. Een zoete vlucht uit de werkelijkheid, met misselijkmakende en barstende koppijn tot gevolg. Weet ik nu.

DE MACHT VAN DRANK

Sigrid Sijthoff kijkt me begripvol aan wanneer ik haar vertel over mijn eerste keer. Tijdens haar carrière heeft de arts, oprichter van verslavingszorginstelling Kick your habits en schrijver van het boek Proost!, waarmee ze poogt nog meer mensen te bereiken die met overmatig alcoholgebruik worstelen, veel soortgelijke verhalen gehoord.

'Het drinken van teveel alcohol is vluchtgedrag'

‘In onze klinieken komen veel mensen met achterliggende problemen. Het zijn de oorzaken van ons vluchtgedrag, want dat is het drinken van te veel alcohol. Het zou goed zijn als er in de geestelijke gezondheidszorg meer aandacht zou zijn voor het drankgebruik van mensen, in plaats van hen snel een diag­nostisch label te geven.

Onze taak is om mensen weerbaar te maken zodat ze de ellendige dingen die ze in het leven overkomen beter aankunnen. Want dat is volgens mij de essentie: weerbaar worden. Moeilijk krijgen we het in het leven allemaal. Sommigen alleen wat eerder dan anderen.’

Sigrid ontvangt me aan haar keukentafel. De tafel waar haar volwassen kinderen elke zondag aanschuiven om ‘thuis’ te eten. Dat is een heerlijk moment in de week, waarop natuur­lijk ook weleens gesproken wordt over drankgebruik.

‘Elke generatie moet immers zijn eigen lessen leren. Ik merk trouwens dat de kinderen op die zondagavonden liever niet drinken. Even bijtanken voor de volle week die voor hen ligt.’

Sigrid praat zoals ze schrijft: direct, per­soonlijk, grappig, positief, informerend, open, meelevend, compassievol en op gezette tijden streng. Ze wil ons vooral wakker schudden.

'De positieve kanten van het drinken van alcohol zijn talrijk'

‘De macht die alcohol over mensen heeft, is enorm, en we zijn ons daar onvoldoende bewust van. Dat is logisch, want de positieve kanten van het drinken van alcohol zijn talrijk: het is een fantas­tisch middel tegen stress, onzekerheid, eenzaamheid en verdriet. Het maakt ons lustig en vergroot het gevoel van geluk. Al na één glas bier voelen we ons minder verlegen en ervaren we de moed om dingen te doen die we anders niet durven. En iedereen kan het betalen. Hoe fijn is dat?’

‘De ondermijningen door alcohol zijn óók enorm' 

Maar alcohol is ook een maatschap­pelijk geaccepteerde manier om ons nuchtere verstand te verliezen, vervolgt ze. ‘De ondermijningen zijn óók enorm. Somberheid, een slecht zelfbeeld, relatieproblemen, korte lontjes, huiselijk en buiten-huislijk geweld, roekeloos gedrag en depressie.

Allemaal gevolgen van datzelfde fan­tastische middel. En dan hebben we het nog niet over allerhande ziekten als kanker, hartfalen, dementie, hoge bloeddruk en obesitas als bewezen gevolg ervan. De private en maat­schappelijke kosten zijn enorm en daar moeten we het met elkaar over hebben.’

GEBROKEN OOGKAS

Tijdens het lezen van Sigrids boek trekt mijn eigen alcoholverleden aan me voorbij. Welk type was ik? Geen gewoontedrinker. Nooit geweest. Een gelegenheidsdrinker dan? Omschreven als de socialen onder ons die genieten van samenscholen, maar eigenlijk kampen met verlegenheid en verant­woordelijkheidsgevoel. Ja, best wel, eigenlijk.

Met het overlijden van mijn vader in gedachten lees ik de zorgelijke drinkers door. Ze gebruiken alcohol als medicijn om verdriet, somberheid, paniek of angsten te laten verdwijnen. Maar als ík me slecht voel, scheld ik mijn man uit of ga ik (beter) vroeg naar bed. Bingedrinker dan?! Nou. Boem, raak. En ai.

'Terwijl ik aan de bar sta te wachten, bestel ik plotsklaps een glas tequila'

Ineens ben ik lichtjaren terug op een groot feest. Met twintig vrouwen gaan we de hele nacht dansen en ik haal de eerste ronde bier. Terwijl ik aan de bar sta te wachten, bestel ik plotsklaps een glas tequila. Het zuur en zout rond de slok geven me de moed en baldadigheid om er een geweldige avond van te maken. Die eindigt met een gebroken oogkas in het ziekenhuis omdat ik fietsend naar huis de trambaan over het hoofd zie. Niets om trots op te zijn en zeker niet om op te nemen in de kronieken voor het nageslacht.

OVERLEVING EN GENOT

De aantrekkingskracht van alcohol is evolutionair goed te verklaren. Kijk maar eens naar vleermuizen, vlinders, fruit­vliegjes, olifanten en elanden, die zich aan het eind van de zomer tegoed doen aan de gistende, alcoholhoudende besjes die dan aan de struiken hangen. Het levert ze extra calorieën en een vetlaagje op, wat ze helpt de winter door te komen.

De instincten die ons helpen te overleven bevinden zich in de oudste gedeeltes van onze hersenen, het reptielen­brein en het zoogdierenbrein, die reflexmatig en impulsief functioneren. In deze hersendelen wordt ook dopamine aangemaakt, belangrijk bij het ervaren van genot, iets waarvoor we bijna alles willen doen.

'Even geen verdriet voelen? Een Bacardi-cola met ijs!'

Een compliment van je baas? Lekker overwerken! De mooiste op het feestje zijn? Een nieuw truitje kopen! Even geen verdriet voelen? Een Bacardi-cola met ijs! Maar waar dieren maar één keer per jaar toegang tot alcohol hebben, kunnen wij het 24/7 op iedere hoek van de straat en in alle soorten, maten, kleuren en smaken kopen.

Als we het overlaten aan ons oude brein, dat zoals gezegd vooral gericht is op overleven en genot, drinken (en eten, werken, kopen) we ons dus helemaal ziek. Of dood.

'Het goede nieuws zit in de mens als gewoontedier'

Het goede nieuws zit in de mens als gewoontedier. Dat we goed zijn in het ontwikkelen van ongezonde gewoonten betekent namelijk ook dat we patronen kunnen ontwikkelen die wél goed voor ons zijn.

En gelukkig heeft de evolutie ons ook toegerust met een laag hersenschors bóven het zoogdierenbrein: het ménselijk brein. Hier zetelt ons bewustzijn en dit brein maakt dat we controle kúnnen hebben over onze impulsieve handelingen.

Helaas werkt dit onderdeel van onze hersenen vreselijk traag, maar met de juiste training kunnen de breinen samen versneld het pad der goede gewoonten creëren en blijvend bewandelen.

‘Zie het zoogdierenbrein als een wild, sterk en impulsief paard'

Om dit uit te leggen, gebruikt Sigrid deze metafoor: ‘Zie het zoogdierenbrein als een wild, sterk en impulsief paard. Met daarop een gemotiveerde ruiter: het menselijk brein. Deze twee breinen kun je elke dag trainen voor de belangrijkste wedstrijd: een gezond, gelukkig en lang leven.’

RUZIE MET VURIGE VRIENDIN

Nu ik terugkijk op die avond in mijn buurtcafé weet ik nog steeds niet precies hoe het kwam dat ik stopte met drinken. Was het de leeftijd? Waren het de gesprekken met de psychotherapeut waarin ik mezelf, mijn angsten en mijn verdriet beter had leren kennen? Was het mijn werk, dat steeds boeiender werd omdat ik er meer tijd, aandacht en liefde aan kon geven?

'Wat ik wel weet, is dat het leven helemaal niet saai is sinds ik niet meer drink'

Ik heb werkelijk geen idee. Wat ik wel weet, is dat het leven helemaal niet saai is sinds ik niet meer drink. Ik zie de zon nu het liefst opkomen terwijl ik wandel met mijn vriendinnen en mijn hond. Als we met goede kennissen dineren, voel ik de verlegenheid en onzekerheid die me soms treft in het contact met de ander.

'Ik hoef me niet meer tegenover mijn kinderen te schamen als ik met een hoofdwond uit het ziekenhuis kom'

Ik probeer zachter te zijn in de relatie met mijn grote liefde en rustig onder woorden te brengen waarom ik soms ineens overstuur ben (lukt niet altijd, ik geef het ruiterlijk toe). Ik heb geen ruzies meer met mijn vurigste vriendin en ik hoef me niet meer tegenover mijn kinderen te schamen als ik met een hoofdwond uit het ziekenhuis kom.

Ik wandel, werk, heb een moestuin in wording en verheug me op de donkere winteravonden thuis met man, kinderen, boeken, poezen en het open vuur van eigen haard.

Over alcohol

Volgens de Gezondheidsraad zou de helft van alle Nederlanders er goed aan doen minder te drinken. Ben je er daar wellicht één van? In Proost! Voor wie niet wil stoppen met drinken van Sigrid Sijthoff lees je hoe je in korte tijd in control bent.

STAP 1 Fantaseer over hoe je leven er over een paar jaar uitziet.

STAP 2 Breng je triggers in kaart.

STAP 3 Stop 66 dagen met drinken.

STAP 4 Voel je je goed?

● Je hoeft niet meer te drinken.

● Probeer weer eens een drankje.

● Drink nooit alleen en alleen om plezier te vergroten.

● Bouw langzaam een nieuwe en gematigde gewoonte op.

● Geniet bewust van de dagen en activiteiten waarbij je niet drinkt.

STAP 5 Proost!

DE BELOFTEN

• Je slaapt beter.
• Je valt af.
• Je bent helder en scherp.
• Je staat sterker in je schoenen.
• Je maakt minder ruzie.
• Je zelfvertrouwen groeit.
• Je krijgt er tijd bij.Je doet iets leuks met die tijd.
• Je voelt je beter.
• Je wordt weerbaar.
• Je wordt jezelf.

Disclaimer: dit boek is niet geschikt voor mensen die echt verslaafd zijn.

Foto (c) Getty Images

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in