Oekraïne: hoe herken je nepnieuws?

Kritisch kijken, checken en niet te snel delen, graag.

In de stroom van berichten over de oorlog in Oekraïne is het vaak lastig om echte beelden van nepnieuws te onderscheiden.

Nepnieuws is een vorm van desinformatie; dat wil zeggen misleidende en onjuiste informatie, die wordt verspreid om je mening te beïnvloeden of om geld mee te verdienen. Denk aan deepfake video’s, de snelle verspreiding van complottheorieën en de vaak misleidende werking van algoritmes op sociale media.

Deze video is 47,6 miljoen (!) keer bekeken. Dit is geen explosie in Oekraïne zoals veel mensen in de reacties denken maar in Novosibirsk, 2021. pic.twitter.com/jCwHlHUjk3

— Marieke Kuypers (@KuypersMarieke) March 4, 2022

Maar ook aan propaganda, waarbij oude of bewerkte foto's worden gebruikt om het nieuwe conflict in een ander daglicht te stellen. Uit een MIT-onderzoek van Harvard bleek dat nepnieuws op Twitter zes keer sneller verspreidt dan echt nieuws. Zoiets kan dus in rap tempo een vertekend beeld geven van de werkelijkheid.

Dit kun je zelf doen

Bij dramatische beelden is het altijd zinvol om even de afzender te checken. Zijn of haar tijdlijn zal een aardig beeld geven of de persoon in kwestie serieus omgaat met het nieuws of uit is op sensatie of desinformatie verspreiden.

Kijk ook even naar de reacties: op social media wordt kritisch meegekeken, fake news wordt vaak snel doorgeprikt, maar dan moet je dus wel even door de reacties scrollen.

Online vind je handige hulpmiddelen om beelden te checken. Voor video is er bijvoorbeeld de (gratis) tool InVid, waarmee je kunt nagaan of een video al eerder is gepubliceerd. En via Google Image Search of Yandex kun je hetzelfde doen voor afbeeldingen. 

Deze tweet van een pro-Oekraïens account bevat geen foto van een gewond kind in Oekraïne nu, maar in Ghouta (Syrië), 2018. https://t.co/QZaZiZ9HKn pic.twitter.com/rjAD2UFYAJ

— Peter Burger (@JPeterBurger) March 8, 2022

Volg mensen die gespecialiseerd zijn in het checken, zoals Peter Burger (Universiteit Leiden), Rudy Bouma (Nieuwsuur) en...

❌ Nee, deze foto's zijn _niet_ van een telefoongesprek dat Macron "vandaag" had met Poetin.



De fotografe van het Elysée plaatste de foto's al op 18/02 op Instagram. Enige wat we weten, is dat het een "appel international" was om 22u49 's avonds.https://t.co/e79cPWO8z2 pic.twitter.com/8tf9UnPz3g

— Rien Emmery (@ArbiterOfTweets) March 8, 2022

....‘ArbiterOfTweets’ (journalist van het Belgische Knack) bekende namen. Zij publiceren iedere dag verse voorbeelden van filmpjes en foto’s die niet authentiek zijn of dat juist wél zijn, maar waarvan veel mensen zeggen dat dit niet het geval is.

Zoveel misleidende filmpjes en lives op TikTok nu. Deze video is al 7 miljoen keer bekeken maar heeft niks te maken met Oekraïne. Het is een animatie die terug te vinden is op het Insta account van borisao_blois pic.twitter.com/Xs5WF5DgvY

— Marieke Kuypers (@KuypersMarieke) February 25, 2022

Marieke Kuypers (bijna 100.000 volgers op TikTok) moet je hebben voor video’s die veel worden bekeken, maar nep zijn.

Hoe aangrijpend, spannend of dramatisch een bericht ook is, deel het niet te snel. Ga eerst even koffie drinken of een ommetje maken en neem dan even een minuutje om het extra te checken. Zo draag je bij aan minder ruis op de tijdlijnen.

Foto (c) Getty Images

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in