‘Je wilde het toch zélf!’

Je hakt de knoop door en gaat scheiden. Je staat voor honderd procent achter je beslissing, maar dat betekent niet dat er geen pijn is. Verdriet om het afsluiten van een periode, het mooie wat er ooit óók is geweest. Maar dat is vaak taboe. "Hoezo tranen, jíj moest toch zo nodig scheiden…"

‘De impact van een scheiding wordt onderschat. Ook als mensen daar zelf voor kiezen. Vaak zijn ze verbaasd dat het hun zoveel doet,’ zegt Yolande de Best. Zij is familie-mediator en heeft drie boeken over scheiden geschreven, waaronder Scheiden zonder vechten. 

Het einde van een illusie

‘Het feit dat jij de knoop doorhakt, betekent alleen maar dat jij degene bent die beslist dat het huwelijk over is. Het betekent niet dat je er geen verdriet om kunt hebben. Scheiden betekent altijd het einde van een illusie. Ook als jij degene bent die beslist om te stoppen, rouw je. Omdat het huwelijk je niet heeft gebracht wat je ervan hoopte. En als iedereen om je heen zegt: “Ja, maar jij wilde dat toch zo nodig?” kun je je verdriet niet kwijt en dat is best ingewikkeld.’



Schuldgevoel

Na een scheiding is er niet alleen rouw, maar vaak ook schuldgevoel, zegt De Best. Vooral vrouwen zijn daar volgens haar gevoelig voor. ‘Het lijkt wel of vrouwen, zodra ze op de wereld komen, een zak schuldgevoel in hun hand gedrukt krijgen,’ zegt ze.

‘Ze voelen zich vaak zo schuldig als ze tot een scheiding besluiten. Want ze doen hun kinderen verdriet, ze doen hun partner verdriet, misschien ook hun ouders of anderen in hun omgeving. Zelfs als hun man degene is die besluit te scheiden, denken vrouwen nog: heb ik wel hard genoeg aan mijn huwelijk gewerkt?’



300 stellen per dag

‘Scheiden betekent: ruw wakker geschud worden uit een droom,’ zegt relatietherapeut Jean-Pierre van de Ven, auteur van het boek Omgaan met een scheiding. ‘Er gaan elke dag driehonderd stellen uit elkaar in Nederland, als je de ongetrouwde meerekent. En toch overvalt het ons als het ons gebeurt. Eigenlijk is niemand erop voorbereid. We denken allemaal: bij mij loopt het anders.’ 

‘Als het dan toch zo ver is, zijn mensen hun gevoel van veiligheid totaal kwijt. Je kunt het vergelijken met te horen krijgen dat je kanker hebt of een traumatiserend auto-ongeluk meemaken. Scheiden staat hoog in de top tien van ingrijpende levensgebeurtenissen. Mensen reageren er heftig op. Soms krijgen ze een depressie of angstaanvallen, ze kunnen paranoïde reageren, op het psychotische af. Ze hebben het gevoel dat hun hele leven wankelt, dat alles weer ter discussie staat. En in feite is dat ook zo.’

Romantisch ideaal

Wat scheiden in onze westerse cultuur zo moeilijk maakt, is volgens Van de Ven het romantische ideaal dat wij koesteren als het om een liefdesverbintenis gaat: je ontmoet elkaar, valt meteen als een blok voor elkaar en je blijft je leven lang verliefd. ‘Je komt dat ideaal overal tegen. In reclames, romans, films, liedjes, noem maar op. We zijn daardoor geïndoctrineerd. Mensen die gaan scheiden, zijn er niet in geslaagd dat romantische ideaal te verwezenlijken. Ze voelen dat als een persoonlijk falen en dat is heel pijnlijk.’ 

Een andere reden waarom scheiden zoveel pijn doet, is dat mensen vaak hun leven ophangen aan hun partner. ‘Ze zien zichzelf als een deel van een twee-eenheid. Je heb samen een vriendenkring, je krijgt er een familie bij. Als je uit elkaar gaat, valt die familie weg en je vrienden gaan kiezen: sommigen blijven, anderen verlies je. Je moet je hele leven weer opnieuw uitvinden.’

‘Ook verwachten mensen vaak dat het hebben van een relatie allerlei persoonlijke problemen oplost en dat is natuurlijk niet zo. Als je gaat scheiden, kom je daarachter. Dan blijkt dat je het toch allemaal zelf moet doen en dat is vaak een grote teleurstelling.’

Knallende vechtscheidingen

En dan is er ook nog, heel simpel: liefdesverdriet. Van de Ven beweert dat hij nog nooit scheidende mensen over de vloer heeft gehad die niet nog van elkaar hielden. Volgens hem verklaart dat gek genoeg ook de knallende vechtscheidingen tussen mensen.

‘Dat is ook allemaal emotie. De liefde houdt niet op als je uit elkaar gaat. Het besluit om te scheiden komt soms snel en soms langzamer, maar het gevoel hobbelt er altijd achteraan. Het is nu eenmaal emotioneel niet zo snel te behappen. Daarvoor is het te heftig. Scheiden is een enorm verlies. Je bent niet alleen het romantische ideaal kwijt, maar ook de liefde van je leven, een vriend, een buddy, iemand met wie je alles samen deed. Mensen zijn hardwired to connect. Ons brein is ingesteld op samen zijn met een ander. En ineens is dat niet meer zo. Dat kan een bijna fysieke pijn bewerkstelligen.’

Opnieuw single

Volgens Yolande de Best zijn het meestal vrouwen die het initiatief nemen om te gaan scheiden. Maar paradoxaal genoeg komen zij er het slechtst vanaf. Volgens de meest recente cijfers van het CBS gaan vrouwen er na een scheiding 25% op achteruit wat betreft koopkracht, mannen maar 0,2%.

‘Je krijgt een ander leven als gescheiden vrouw. Vaak kom je terecht in een minder fijn huis. Ook dat doe je dan je kinderen weer aan.’

Ineens ben je iemand anders

Maar vrouwen leveren niet alleen financieel in. ‘Een gescheiden vrouw wordt anders bekeken dan een gescheiden man. Ik heb een vriendin gehad die zei: “Ik vind het niet zo erg om bij hem weg te gaan, maar ik vind het zo erg om een gescheiden vrouw te zijn”. Want daar heeft iedereen een beeld bij. Ineens ben je iemand anders. We proberen het positief te labelen door te roepen dat je weer single bent. Maar veel mensen denken toch dat je iemand bent die een beetje aan tobt.’ 

‘En er zijn altijd buurmannen die denken dat je op hun diensten zit te wachten. Ik ken een Belgische rouwdeskundige die zegt: “Als je gaat scheiden, raak je een stukje van jezelf kwijt. Je was een bepaalde persoon en die persoon bestaat niet meer. Al ging het nog zo slecht, je was onderdeel van een stel, maar dat stel is er niet meer”.’ 

De grootste valkuil is volgens De Best dat gescheiden mensen denken dat de hele relatie een leugen is geweest. ‘Ze zijn bijvoorbeeld twintig jaar getrouwd geweest en als ze uit elkaar gaan, roept de een: “Ik vond het de laatste tien jaar al niet meer leuk”. Dan denkt de ander: maar we hebben toch zulke mooie vakanties gehad? Toen leek het allemaal nog zo leuk, was dat dan niet zo?

En vervolgens geloven ze dat ze al die tijd in een leugen hebben geleefd. Dat is een enorme klap, want als het al die jaren een leugen is geweest, dan ben je wel een enorme sukkel dat je daar bent ingetrapt. Maar in de meeste gevallen is dat gewoon niet waar en veroorzaakt die gedachte alleen nog maar meer pijn.

Daarom zeg ik altijd tegen de mensen die bij mij komen: “Leg de hele puzzel, kijk eerlijk waar het is misgegaan”. Want uiteindelijk kun je dan tegen elkaar zeggen: het heeft niet gewerkt, jammer, maar er zijn ook mooie momenten geweest. En dan kun je verder.’