De achilleshiel van de koning: 'Hij maakt zijn eigen regels, daar zijn Nederlanders niet van gediend'

Zo’n 3,5 jaar lang werkte parlementair verslaggever van deze krant Jan Hoedeman aan zijn boek De achilleshiel van de koning, waarin hij de zwaktepunten van koning Willem-Alexander en diens voorganger Beatrix blootlegt en analyseert. Een kwarteeuw volgde hij de ingewikkelde dans tussen politiek en koningshuis.

Door Jeroen Schmale voor het Algemeen Dagblad

Jan Hoedeman heeft weinig gevist op zondagmiddagen, de afgelopen jaren. De politiek journalist annex hobbyvisser, die al zes zomers lang onder de noemer Vissen met Jan met politici persoonlijke interviews optekent terwijl ze op Scheveningen een hengel uitwerpen, werkte de afgelopen 3,5 jaar elke zondagmiddag trouw aan zijn boek De achilleshiel van de koning.

Beatrix en Willem-Alexander

Dat boek verschijnt vandaag en leest grotendeels als de memoires van Hoedeman (62), die dit jaar 25 jaar lang de Oranjes volgt vanuit de parlementaire journalistiek. Jarenlang maakte hij de formele, stijve Beatrix mee als koningin en zocht hij naar haar (vermeende) politieke bemoeienis.

Met de troonswisseling bijna 10 jaar geleden gaf zij het koningschap over aan haar zoon, Willem-Alexander. Hij lijkt inhoudelijk minder dicht op de politiek te zitten, maar claimt veel nadrukkelijker dan zijn moeder ruimte voor zijn privédomein.

Spanningsveld

RVD

Het spanningsveld dat dit oproept beschrijft Hoedeman aan de hand van kritische experts als hoogleraren Joop van den Berg, Paul Bovend’Eert en oud-politicus Alexander Pechtold.

Brunopress

Zij kraken met name de houding van premier Rutte, ministerieel verantwoordelijk voor alle daden en uitspraken van leden van het Koninklijk Huis, en de persoonlijk adviseurs van het koningspaar.

Hoedeman: ,,Als je een verklaring wilt vinden voor de jarenlange trend van dalend vertrouwen in de koning, ligt dat hier. Het boegbeeld in de strijd tegen corona wordt eerst zeer gewaardeerd, maar lapt vervolgens regels aan zijn laars. Hij maakt eigen regels. Daar zijn Nederlanders niet van gediend.’’

Staatsbezoeken

ANP

Die kritische analyses vormen het einde van het boek, waarin Hoedeman veelvuldig de vergelijking trekt tussen het koningschap van Beatrix en van haar zoon. Hij reisde achter beide staatshoofden aan als journalist. Koningin Beatrix volgde hij bijvoorbeeld in 2001 tijdens haar staatsbezoek aan Rusland, dat destijds al geleid werd door president Poetin. En 20 jaar later versloeg hij het staatsbezoek van Willem-Alexander en Máxima aan Noorwegen.

Beatrix in Rusland

Over Beatrix in Moskou schrijft Hoedeman in zijn boek: ‘Toen Beatrix uit het regeringsvliegtuig stapte, moest ze een heel lange rode loper over met haar korte benen. Poetin had voor zichzelf een beduidend kleinere loper laten uitrollen. Daardoor hoefde hij af en toe slechts een stapje te zetten voordat zij hem eindelijk de hand kon schudden. De toon voor het bezoek was meteen gezet.’

Persgesprek

Getty Images

Exact 20 jaar later is Hoedeman één van de journalisten die met Beatrix’ opvolger in gesprek gaat, aan het einde van zijn staatsbezoek aan Noorwegen. Na een ontspannen aftrap, waarin Willem-Alexander een jarige verslaggever feliciteert, ‘komen de vragen over de jacht, zijn koninklijke privilege. De koning beantwoordt ze, maar het is niet zijn favoriete onderwerp, hij oogt gespannen. Het Nederlandse staatshoofd weet dat politiek Den Haag meeluistert.’

Even verderop in het boek: ‘Hier begint het armpjedrukken tussen het openbaar belang en de privéruimte van de koning. Dit is de achilleshiel van zijn koningschap. Als er ophef komt rond de koning, is dat zelden omdat hij zijn rol niet goed vervult. Maar altijd omdat hij touwtrekt om meer privéruimte.’

Zorreguieta

Getty Images

Hoedeman volgde de toenmalige prins Willem-Alexander als journalist, toen zijn relatie met ene Máxima Zorreguieta bekend werd. Hij informeerde als eerste journalist bij koningin Beatrix naar de relatie van de troonopvolger met de dochter van een oud-politicus uit de Argentijnse junta. Dat was in 1999, op een reis van de vorstin naar de Antillen, zoals Willem-Alexander, Máxima en prinses Amalia die afgelopen winter ondernamen.

Beperkt vragen stellen

ANP

De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) had de journalisten opgedragen Beatrix alleen te vragen naar dat werkbezoek, maar Hoedeman beschouwde het als zijn ‘journalistieke plicht’ om te informeren naar het gedoe rond de vriendin van de prins. Uit Achilleshiel: ‘Ik benut een stilte met de aanhef: ‘Mevrouw… vindt u het niet vervelend dat er zo veel politieke commotie is in Nederland rond de mogelijk aanstaande schoonvader van uw zoon?’

Beatrix reageert woedend, haar ogen schieten vuur: ‘Dát hadden we niet afgesproken!’ Maar ze blijft wel staan. Het oogt aandoenlijk, ze is echt geraakt. Ze is van haar voetstuk, blijkt een mens van vlees en bloed.

Getty Images, 40ste verjaardag WA in 2007

De collega’s zijn opgewonden over het incident. De schrijvende pers zet zich aan stukjes onder koppen als ‘Beatrix weigert antwoord op vraag over vader Máxima’ en ‘Verhouding koningin met pers blijft breekbaar’.

Als we weer in het vliegtuig zitten, komt me al tijdens de vlucht ter ore dat de RVD een offensief inzet. Han Tonnon (toenmalig RVD-baas, red.) polst bij alle journalisten wat ze vinden van mijn ongehoorzame gedrag. Ik ben stupéfait. Gaat dit zo hier? Verdeel en heers? Op mijn beurt pols ik nog tijdens dezelfde vlucht wat de koningshuisverslaggevers vinden van een vereniging, waarbij we ons niet uit elkaar laten spelen.’

ANP

Hier werd de kiem gelegd voor de Vereniging Verslaggevers Koninklijk Huis, waar Hoedeman de eerste voorzitter van werd. Op regelmatige basis voerden de leden achtergrondgesprekken met Willem-Alexander en Máxima, totdat de kwestie rond het vakantiehuis in het Afrikaanse Mozambique had gespeeld.

Mozambique-rel

,,Dat sprookje duurde zeven jaar. Het was boeiend te zien hoe zij hun netwerk opbouwden in aanloop naar het koningschap van Willem-Alexander. Dat de vakantievilla in Mozambique een onmogelijk project was, daar kreeg de pers de schuld van. Het heeft een aantal jaren geduurd voordat Willem-Alexander erkende dat het toch echt aan hem zelf lag.’’

Stel, puur hypothetisch: de RVD laat weten dat Hoedeman voor een speciale aflevering van Vissen met Jan één lid van de koninklijke familie mag uitnodigen voor een goed gesprek, met een hengel in de handen. Wie moet dat dan zijn?

,,Dan toch de met koning. De voormalig watermanager is een vliegvisser, maar ik laat hem toch op het noordelijk havenhoofd van Scheveningen zijn maaltje binnenhalen met een strandhengel.’’

De achilleshiel van de koning, uitgegeven door DPG Media, is verkrijgbaar voor 19,99 euro. 

Je las een artikel uit het Algemeen Dagblad