Romana Vrede: 'Ik ken alleen maar powervrouwen'

Eerder vertelde Romana Vrede, befaamd sidekick van Matthijs van Nieuwkerk in DWDD, gelauwerd actrice, theatermaker en schrijver, al in Nouveau hoe ze dit jaar afscheid moest nemen van haar moeder. Ook zag ze haar autistische zoon Charlie (18) vertrekken naar een begeleid-wonen project.

In deel twee van het exclusieve interview dat Nouveau met haar had, gaat ze dieper in op haar werk, het belang van diversiteit en de liefde.    

Heb je het gevoel dat je als kunstenaar iets aan de maatschappij kunt veranderen?

‘Ik hoop van wel. Maar zelfs als dat niet zo is, dan is nietsdoen geen optie. Ik realiseer me dat seksisme en racisme altijd zullen blijven bestaan. Er zijn inmiddels betere wetten, er is recht op gelijkheid, maar er zijn nog altijd geen gelijke kansen.

Nog altijd wordt er gediscrimineerd op sekse, leeftijd, kleur, beperking... En toch bewegen we heel langzaam de goede kant op en ik denk dat kunst daaraan bijdraagt. Kunst in de breedste zin van het woord.’

Televisie bijvoorbeeld, waar je nu eindelijk ook diversiteit ziet? Zelfs in reclames zie je ineens gekleurde en gemengde gezinnen.

‘Ja, allemaal vrolijke, karamelkleurige mensen met grote bossen krullen. Iemand van mijn kleur zul je niet vaak tegenkomen. Het voelt een beetje als een modeverschijnsel. Nu is het hip om een zwart gezin in een reclame voor je product te hebben, maar als die trend overwaait, gaan we gewoon weer terug naar witte gezinnen.’

Jij groeide op in een witte wereld waarin je je als meisje moest identificeren met ‘blonde prinsesjes’. Hoe was dat?

‘Het gaf me het gevoel dat ik mislukt was: te groot, te grof... Ik paste niet in het plaatje. Nu heeft dat ook met mijn persoonlijkheid te maken. Mensen dachten vroeger altijd dat ik een jongetje was.

Het beeld van een vrouw is toch nog altijd zacht en wit, met roze wangetjes en dansend haar, maar ik heb kroeshaar en dat danst niet.’

Dat lijkt me dodelijk voor iemands zelfbeeld.

‘In het begin besef je niet eens dat je steeds aan het omdenken bent. Je verplaatst je in de situatie waar je ogenschijnlijk niet op lijkt, totdat je iemand ziet die volkomen op je lijkt. Dan pas realiseer je je hoe hard werken het aldoor was om die vertaalslag te kunnen maken.’

En dan krijg je na de toneelschool te maken met dat all-white repertoire.

‘Ja, dachten ze dat je een grap maakte als je zei dat je Ophelia zou kunnen spelen. “Wat jij? Nee, niet jij!”’

Waarom is dat nog steeds niet veranderd?

‘Het is wel een beetje veranderd. In elk geval bij Het Nationale Theater waaraan ik verbonden ben.

Daar speel ik volgend seizoen bijvoorbeeld Faust in OustFaust van Tom Lanoye en Theu Boermans. Maar ik heb bij mijn artistiek leider Eric de Vroedt heel lang alleen maar zwarte vrouwen gespeeld. Alsof zwarte vrouw een karaktereigenschap is.

''In elk stuk werd iets over mijn huidskleur gezegd en dat ben ik wel een beetje zat'

'In elk stuk werd iets over mijn huidskleur gezegd en dat ben ik wel een beetje zat. Daarom stel ik ook eisen. Niet alleen bij casting directors, maar ook als het gaat om het samenstellen van een team voor een fotoshoot. Ik wil dat zo’n team divers is. Ik weet dat het kleinschalig is, maar als ik dat kleine beetje macht dat ik nu heb niet gebruik om iets te veranderen, maak ik het toekomstige generaties wel erg lastig.’

Het leven blijft een gevecht…

‘Ja, maar het struggelen heeft ook plaatsgemaakt voor mededogen en melancholie.’

Hoe ziet dat eruit?

‘Het is een mengeling van compassie, acceptatie en verdriet, het gevoel van waaruit ik begin te creëren.

Het is de melancholie die je vindt in de boeken van Toon Tellegen en de verhalen van Kikker en zijn vriendjes’ (Ze vertelt het verhaal van Mossel die jarig is. Ontroerend en herkenbaar) ‘Melancholie is een heel zuivere emotie en ik hou er enorm van.’

Heeft die melancholie ook te maken met Charlie? Heeft hij veel veranderd in je leven?

‘O, zeker, hij heeft álles veranderd.’

Wat is de mooiste verandering die hij heeft teweeggebracht?

Grote, open glimlach: ‘Ik ben blij dat je dat vraagt, dat je niet vraagt naar een negatieve, want hij heeft heel veel positiefs in gang gezet.

Door Charlie heb ik meer leren nadenken over andere mensen, over vreemd zijn, anders zijn. Over kwetsbaarheid. Want uiteindelijk is iedereen alleen, zoekende en kwetsbaar.’

Heb je het vertrek van Charlie als verdrietig ervaren? Het was toch een afscheid van jullie leven samen.

‘Jazeker, maar dat leven samen moest echt stoppen. Het was achttien jaar zorgen voor een puber van twee.’

Heb je nooit naar een tweede kind verlangd?

‘Jawel, maar André en ik kwamen er na twee jaar achter dat Charlie een beperking had. Gewoonlijk ontstaat er juist in die periode ruimte voor een tweede kind, maar bij ons kwam die ruimte niet. Op mijn achtendertigste werd ik zwanger van een vriendje, maar ik heb toen voor een abortus gekozen. Kennelijk wilde ik toch niet zo graag een tweede kind.

'Als ik nu dertig was, zou ik dolgraag nog een keer moeder worden'

In elk geval niet met die man in die situatie. Daarmee waren niet de pijn en het verdriet weg, maar wel de motivatie om een tweede kind te hebben. Als ik nu dertig was, zou ik dolgraag nog een keer moeder worden.

Ik heb een vriendin die drie kinderen heeft en zelfs een met vier. Dat is geweldig. Zo’n vrouw had ik ook kunnen zijn. Maar zo’n vrouw ben ik niet, ik ben een vrouw met één autistische puber.’

En een vaste relatie… Gaat het goed met de liefde?

‘Ja, heel goed. We zijn nu vier jaar samen, al wonen we niet in één huis. We pendelen heen en weer tussen mijn huis en het hare in Amsterdam.

Wie weet gaan we toch nog weleens samenwonen nu Charlie het huis uit is. In elk geval gaan we samen reizen. Ik wil heel graag eens drie maanden naar New York. Ik ga dat ook gewoon doen.’

Romana Vrede, een echte powervrouw!

‘Haha, ik ken alleen maar powervrouwen. Ik weet niet beter dan dat vrouwen krachtig zijn.’

Waar zit die kracht dan in?

‘In het feit dat ze precies de goede balans weten te vinden tussen actie en luisteren, tussen empathie en hardheid. Vrouwen verdiepen zich, laten zich overtuigen, maken constant afwegingen. Ze kijken zoals jij nu naar mij kijkt: zoekend, vorsend. Nooit bang om te twijfelen, om het even niet te weten. Hoe moedig moet je daarvoor zijn? Ik zie dat vaker bij vrouwen dan bij mannen.’

Lachend: ‘Mannen zijn een soort deurstoppers, pitbulls. Ze gaan ergens voor staan en je komt er niet langs. Ze laten niet los. Dat is ook wel fantastisch aan mannen.’

Niet altijd toch?

Lacht veelbetekenend: ‘Nee, niet als het gaat om dingen waarvan je denkt: nee nu moet je juist wél even loslaten. Niet bij “Dát is sexy”, en: “Jij bent míjn vrouw!” Dat bepalen we zelf wel.’

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in