Romana Vrede: 'Ik heb zin in het leven'

De alleskunner is aan een nieuw hoofdstuk in haar leven begonnen. 

Romana Vrede, befaamd sidekick van Matthijs van Nieuwkerk in DWDD, gelauwerd actrice, theatermaker en schrijver. Met Nouveau kijkt ze terug op een zwaar jaar vol afscheid en verdriet. Moe, maar vol levenslust.

De onverwachte dood van haar moeder, de lockdown, waardoor ze niet het toneel op kon, en het vertrek van haar achttienjarige autistische zoon Charlie naar een begeleid-wonenproject. Romana Vrede heeft een bewogen jaar achter zich, maar is ook aan een nieuw hoofdstuk in haar leven begonnen.

Ze is gestopt met roken en drinken en beweegt veel, vertelt ze. ‘Ik fiets, ik wandel. Ik had behoorlijk wat coronakilo’s en die ben ik kwijtgeraakt met intermittent fasting. Dat vind ik echt een ontdekking.’

Het is ook een fase waarin ze steeds meer zoekt naar de verbinding. Dat doet ze met de indrukwekkende voorstellingen die ze maakt, de boeken die ze schrijft, zoals De nobele autist over haar zoon, en het project Tijd zal ons leren, waarin ze verhalen van verzetshelden uit onze koloniale tijd onderzoekt.

In haar huis in de Rotterdamse Afrikaanderwijk vertelt ze over de ingrijpende veranderingen en hoe ze zich op haar negenenveertigste beraadt op de invulling van de rest van haar leven. ‘Ik ben nu in een fase waarin ik me realiseer dat het een keer ophoudt en ik ben heel blij dat ik die fase gezond en wel in kan gaan; veel mensen halen deze leeftijd niet eens. Het is ook een fase waarin ik me afvraag wat ik met de tweede helft van mijn leven ga doen.’

Heb je een idee hoe je die wil gaan vormgeven?

‘Soms denk ik: ik ga in Italië wonen... Ik zeg Italië, maar het kan net zo goed Ouddorp zijn. Het gaat om het concept. Misschien was dat het enige mooie aan de lockdown, dat je even pas op de plaats moest maken. Ik weet nu in elk geval dat ik niet weer die molen in wil, en dat ik zeker niet nog harder wil gaan werken.

Toen Charlie het huis uit ging, wist ik dat er tijd zou vrijkomen en ik wist ook meteen dat ik die niet wilde besteden aan werk. Die tijd wil ik steken in mezelf. Ik weet alleen nog niet precies hoe. Ik ben nog erg moe van alles, maar ik heb wel zin in het leven.’

Kort na de corona-uitbraak overleed de moeder van Romana aan de complicaties van een longembolie. Door de covidmaatregelen kon ze niet in Suriname worden begraven. Een dramatische ervaring voor Romana en haar zus en twee broers.

Zo goed en zo kwaad als het ging pakte ze de draad weer op. ‘Het was vreselijk,’ zegt ze, ‘maar mijn moeder heeft het goed gedaan met ons. Ze heeft ons zo opgevoed dat we ook zonder haar verder kunnen.’

Vormde dat gegeven – verder kunnen zonder ouders – ook de inspiratie voor je boek De nobele autist, waarin je schrijft over de dood, ooit, van je zoon Charlie?

‘Ik realiseerde me op zeker moment dat André en ik er niet zullen zijn als Charlie ooit sterft en ik wilde zorgen dat hij goed is voorbereid en niet in paniek raakt. Dat mag niet gebeuren, anders heb ik gefaald als moeder. Nu Charlie bij Gemiva woont, waar hij zeer liefdevol wordt verzorgd, kan hij verder zonder ons. Hij is daar heel gelukkig.’

De nobele autist is een aangrijpend boek dat ongetwijfeld een enorme steun zal zijn voor andere ouders die een kind met een beperking hebben. Romana deelt weliswaar de zorg voor Charlie met haar ex-man, als hij bij haar in huis was en is, stond en staat ze er toch alleen voor.

Daarmee is ze min of meer in de voetsporen van haar eigen moeder getreden. Die kwam in de jaren zeventig naar Nederland om haar kinderen een beter leven te kunnen geven. Ze werd onder meer de eerste zwarte vrouwelijke trambestuurder van Nederland.

Was je moeder je grote voorbeeld?

‘Ze was mijn enige voorbeeld, ze moest in haar eentje vier kinderen opvoeden en heeft keihard gewerkt. Dat harde werken heb ik van haar geleerd; op mijn dertiende had ik al een krantenwijk. Maar mijn moeder is ook degene die me erop wees dat je niet steeds maar méér moet gaan werken. Toen ze ouder werd, zei ze: “Je moet op zeker moment gaan uitzoeken hoeveel geld je eigenlijk nodig hebt en zó hard moet je gaan werken.”

Dat vond ik een heel wijze raad en die ben ik nu aan het opvolgen. Niet meer alles aannemen wat op je pad komt, maar je afvragen: wat heb ik eigenlijk nodig?’ En... Wat héb je nodig? ‘Lang niet meer hetzelfde als toen ik zesentwintig was. Ik hoef niet in elke voorstelling te zitten, niet constant op de planken te staan. Ik ben aan het nadenken waar ik over een jaar of zeven wil zijn. Ik wil dan in elk geval zelf kunnen bepalen wat ik wel en niet doe. Eigenlijk zou ik dat nu al kunnen doen.’

Is dat ook de reden dat je niet in een kast van een huis in een chique buurt woont?

‘Dat is eerder omdat ik een echte Rotterdamse ben die in een gewone Rotterdamse wijk wil wonen. Maar ik zou mijn huis inderdaad ook kunnen betalen als ik bij de Hema werkte.’ Lachend: ‘Mijn vrienden zouden trouwens denken dat ik gek geworden was als ik in een dure buurt zou gaan wonen, ze zouden me een tik op mijn achterhoofd geven.

Alleen mijn zus zegt weleens: “Koop toch eens een grotere auto.” En misschien doe ik dat nog weleens, zo’n grote bak, want ik hou best van mooie dingen. Maar geld uitgeven, dat heb ik echt moeten léren.’

Wat versta jij onder luxe?

‘Dat ik uit eten kan gaan als ik wil, een lang weekend ergens aan de kust kan gaan zitten. Ik vind het ook een luxe dat ik de helft van mijn neefs leaseautootje kan betalen en mijn peetdochtertje een mooi sieraad kan geven.

Maar verder... Mijn eettafel heb ik vijfentwintig jaar geleden in een bos gevonden, helemaal begroeid met mos, maar hij is nog prima, dus waarom zou ik een andere kopen? Dat komt echt door mijn opvoeding, hoor. Je gebruikt iets tot het op is.’

Je wilt als het om werk gaat alleen nog betekenisvolle dingen doen, iets waarmee je een stempel drukt, zoals Tijd zal ons leren?

‘Ja, ik wil echt wel blijven werken, ik wil nog een boek schrijven, een film maken, een stuk regisseren... Maar niet alleen omdat het zo leuk of lucratief is, het moet ergens over gaan.’

Heb je het gevoel dat je als kunstenaar iets aan de maatschappij kunt veranderen?

‘Ik hoop van wel. Maar zelfs als dat niet zo is, dan is nietsdoen geen optie. Ik realiseer me dat seksisme en racisme altijd zullen blijven bestaan.

Er zijn inmiddels betere wetten, er is recht op gelijkheid, maar er zijn nog altijd geen gelijke kansen. Nog altijd wordt er gediscrimineerd op sekse, leeftijd, kleur, beperking... En toch bewegen we heel langzaam de goede kant op en ik denk dat kunst daaraan bijdraagt. Kunst in de breedste zin van het woord.’

Verder lezen? 

Het hele interview met Romana staat in de Nouveau met Vrede op de cover. Ze praat onder andere over 'karamelkleurige mensen' als modeverschijnsel en hoe mensen dachten dat ze een grap maakte als ze zei dat je Ophelia zou kunnen spelen. Je kunt deze editie – met prachtige foto's ! – online nabestellen, dan wordt het nummer zonder verzendkosten naar je opgestuurd!

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in