Feministe Jolande Withuis: 'Ik kan me erover verbazen hoe sommige meisjes eruit zien'

In de jaren 70 verbrandden vrouwen hun bh’s en liepen ze in tuinbroeken om zich te ontworstelen aan de dwang om er maar leuk uit te zien. Tot haar schrik ziet socioloog en schrijfster Jolande Withuis (73) uit Zutphen dat die dwang terug van weggeweest is.

Door Francisca Muller

In haar woning in de binnenstad van Zutphen is ze nog aan het bijkomen van de boekenweek die net afgelopen is. Ze doorkruiste het hele land voor lezingen over haar nieuwe bundel Vrouw en Vrijheid. Daarin betoogt ze aan de hand van historische, actuele én persoonlijke gebeurtenissen waarom de strijd voor gelijkheid tussen mannen en vrouwen nog steeds nodig is.



Haar conclusie: pas als vrouwen de moed hebben ‘onvrouwelijk’ te zijn, liggen vrijheid en gelijkheid binnen bereik.

Feministe Jolanda Withuis: ‘Ik kan me erover verbazen hoe sommige meisjes eruitzien’ https://t.co/rsQNacPwWS

— De Gelderlander (@DeGelderlander) April 1, 2023

In het boek wisselt Jolande Withuis felle pleidooien voor feminisme af met een persoonlijk relaas over haar eigen borstkanker. ,,De gretigheid waarmee artsen aansturen op een kunstborst na een amputatie... Nou, ik heb tien boeken geschreven met één borst. Ging prima hoor.’’

Ik vond de toon van uw boek nogal verbeten.

,,Echt? Oei, dat klinkt onaardig. Ik vind juist dat er veel humor in zit. Maar ik wilde het wel stevig neerzetten, misschien heb je dat erin teruggelezen. Ik dacht: het moet maar eens gezegd worden.”

Wát moest er maar eens gezegd worden?

,,Mensen beseffen nauwelijks nog welke strijd vrouwen hebben gevoerd voor wettelijke gelijkheid, terwijl het nog maar zo kort geleden is. Tot 1957 mochten vrouwen niet zelfstandig een bankrekening openen en werden ze ontslagen als ze trouwden. Talenten zijn verloren gegaan, vrouwenlevens verspild.”

Voor de jonge vrouwen van nu is het waarschijnlijk juist heel lang geleden. Waarom wilt u dat ze dit weten?

,,Omdat de verworvenheden niet gegarandeerd zijn. Je moet erop blijven hameren en alert blijven. Zie het recht op abortus. In Amerika wordt dat alweer ondermijnd.”

Zeggen vrouwen wel eens: hou eens op met die oude koek, dat ligt allemaal achter ons?

,,Nee, ik kom juist dankbaarheid tegen. Dat merk ik in mijn lezingen. Het is de geschiedenis van onze eigen moeders, oma’s en tantes. Mensen vinden het fijn dat dit verteld blijft worden. Maar ja – ze lacht – dat zijn wel zaaltjes vol met vrouwen zoals ik, van boven de 60. En een enkele man.”

Terwijl u vast juist de jonge vrouwen wilt bereiken.

,,Ja, precies! Zo jammer. Ik was van de week wel ontroerd dat een mannelijke bezoeker zijn kleindochter meenam naar mijn lezing. Ze gaat rechten studeren en hij wilde haar laten weten hoezeer de vrouwenrechten bevochten zijn. En er waren vrouwen die het boek kochten voor hun kleindochters. Maar ja, natuurlijk had ik liever die meiden zelf in de zaal gezien...”

Misschien werkt Instagram beter dan een lezing in een zaal. Bent u actief op sociale media?

,,Nee, dat is haast een vak op zich. Mijn uitgever doet dat voor mij.’’

U wilt niet generaliseren. Dat is ook een van uw standpunten: je moet vrouwen niet als groep zien, maar als individu. Maar toch: hoe kijkt u in het algemeen naar de jonge vrouwen van deze tijd?

,,In de jaren 70 verbrandden wij onze bh’s en liepen we in tuinbroeken om ons te ontworstelen aan de dwang om er maar leuk uit te zien. Nu moet ik tot mijn schrik ontdekken dat die dwang terug is van weggeweest. Er is een nieuwe onvrijheid en die wordt door social media vermenigvuldigd. Ik kan me erover verbazen hoe sommige meisjes eruitzien en hoeveel moeite en geld ze daarin steken. Wat jammer, denk ik dan, doe iets interessanters met je tijd, je geld en je brein.’’

Speelde vrouwelijkheid en uiterlijk voor u een rol als meisje?

,,Niet in de zin van dat ik me dom moest voordoen of altijd lief moest zijn, want vergeet niet: dát werd in de jaren 50 en 60 als vrouwelijk gezien. Wel ben ik me er altijd bewust van geweest dat ik niet voldeed aan het stereotype beeld. Ik was een lange dunne sliert met grote voeten. Mijn tante zei: ga jij maar naast de stoep lopen als er straks een man naast je loopt. Ik kon ook niets met de meisjes in mijn klas, hoewel ik een paar goede vriendinnen had hoor. Ik was politiek actief. Andere meisjes praatten vooral over verloofdes.”

Het beïnvloedde zelfs uw schoolkeuze, las ik.

,,Ja, in die tijd moest je kiezen tussen de alfa- en bètaklas. Ik was een echte alfa, maar in die klas zaten alleen maar meisjes. Ik zag zo op tegen dat gekwebbel, dat ik voor de bètaklas koos. Het kostte mij bijna m’n eindexamen.”

In uw boek wijdt u een hoofdstuk aan uw borstkanker en aan de beslissing om verder met één borst door het leven te gaan. Waarom?

,,Ik hoorde een paar jaar terug het NOS Journaal opgetogen aankondigen dat ‘vrouwen vanaf nu niet meer mismaakt door het leven hoeven’ omdat ze onmiddellijk een kunstborst kunnen krijgen bij een amputatie. Dat was een klap in mijn gezicht. Als je borstkanker krijgt, denk je alleen maar: overleef ik dit?”



,,Zelf vond ik één operatie wel genoeg. Je kunt ook zonder kunstborst een gelukkig leven leiden. Ik heb tien boeken geschreven met één borst. Iedereen moet het voor zichzelf beslissen, maar we moeten niet het idee verspreiden dat alle vrouwen ongelukkig zijn als ze een borst moeten missen. Die traditionele vrouwelijkheidsideologie zit nog heel diep.”

Feministen hebben navolging gekregen van talloze groeperingen die strijden voor hun rechten. De lhbti-gemeenschap, Black Lives Matter, de wokecommunity. Dat vindt u vast een goede ontwikkeling.

,,Het is prima als mensen opkomen voor hun rechten, maar ik vind het jammer als feminisme wordt gezien als onderdeel van een alomvattende de wokebeweging. Daarin sneeuwen vrouwenbelangen onder. Feminisme is niet links of antikapitalistisch. Het gaat over de seksen. En het gaat ook niet over de rechten van een minderheidsgroepering. Het gaat over de helft van de mensheid.’’

Jolande Withuis over....

Sigrid Kaag: ,,Ingewikkeld. Mij zit nog steeds dwars dat ze een sluier droeg bij haar bezoek aan de Iraanse president. Maar ik vind het afschuwelijk hoe zij belaagd wordt door mensen die er niet tegen kunnen dat vrouwen iets te zeggen hebben in dit land.”

Madonna: ,,Ik vond haar in eerste instantie vreselijk, met die borstenpakjes, maar toen ik jaren terug samen met een tiener de film over haar zag, was ik ‘om’, omdat ik zag dat ze dit als bevrijding zag, als een soort spel.”

Caroline van der Plas: ,,Een intelligente vrouw, die op een goede manier zichzelf is en niet haar best doet om te pleasen. Ik ben wel geschrokken van haar conservatieve standpunt over abortus. Zij stemde tegen de afschaffing van de vijf dagen bedenktijd."

Eva Jinek: ,,Oh, daar weet ik echt niets van. Nee, ik kijk nooit meer naar haar. Praatprogramma’s zijn afgegleden tot borrelpraatniveau.”

Lale Gül: ,,Een dappere vrouw, die zich los heeft durven maken van haar islamitische opvoeding en daarover durfde te schrijven. Helaas tegen een hoge prijs. Vrouwen als Lale Gül verdienen onze steun.”

De Bezige Bij

Vrouw en Vrijheid is verschenen bij uitgeverij De Bezige Bij. Jolande Withuis schreef eerder succesvolle biografieën, waaronder ‘Juliana: een vorstin in een mannenwereld‘ en ‘Geen tijd verliezen‘ over kunstenares Jeanne Bieruma Oosting.