Renate (56): 'Ik kan mijn dochter niet uitstaan'

Wat als je je eigen kind een erg vervelend mens vindt?

'Voordat ik losbarst, wil ik wel gezegd hebben dat ik van Renske hou. Mijn liefde voor haar staat buiten kijf. Maar juist daarom zijn die gevoelens van afkeer zo verwarrend. Ik heb gevoelens voor mijn dochter die haaks staan op moederliefde. Ik hou van Renske, maar ik kan haar niet uitstaan…

'Het doet bijna fysiek pijn. Ik voel me schuldig en schaam me'

Ik spreek het met heel veel moeite uit. Het doet bijna fysiek pijn. Ik voel me schuldig en schaam me. Een moeder hoort toch geen hekel te hebben aan haar eigen kind? En stel je voor dat Renske ervan hoort. Zelf zinspeelt ze er wel eens op: “Maak je geen zorgen, ik blijf niet lang”, “Hoi mama, hier is je vreselijke dochter”, dat soort uitspraken. Ik weet niet hoe ik dan moet reageren. Misschien hengelt ze op zo'n moment wel naar een ontkenning of geruststelling van mijn kant. Maar die krijg ik niet over mijn lippen, net zomin als een bekentenis; die zou zo verschrikkelijk hard aankomen. Ik wil haar niet van me afstoten. Ze is en blijft mijn dochter. 

'Ik zou mateloos trots kunnen zijn op een dochter als Renske'

Maar o, wat maakt ze het mij en mijn twee andere dochters moeilijk. Mrs. Perfect, zo noemen wij haar. En dat is allesbehalve een koosnaampje. Alles aan Renske is onberispelijk. Haar kapsel, haar jurkjes, haar figuur, haar woordkeuze, haar accent, nou ja, eigenlijk haar hele leven. Haar vriend is knap en succesvol, haar appartement kan zo in een interieurglossy en ook haar carrière in de advocatuur verloopt volledig volgens haar eigen masterplan. Op zich is daar niets mis mee. Ik zou mateloos trots kunnen zijn op een dochter als Renske. Ware het niet dat Mrs. Perfect neerkijkt op alles wat niet perfect is; zoals het gezin waaruit ze afkomstig is…

'In haar aanwezigheid kunnen we maar weinig goed doen'

Geen gelegenheid laat ze voorbijgaan om ons dat te laten merken. In haar aanwezigheid kunnen we maar weinig doen of zeggen zonder dat er onmiddellijk een terechtwijzing volgt in de vorm van een scherpe opmerking of haar beruchte eye-roll. Er iets van zeggen, helpt weinig; ze kaatst de bal meteen terug: “Ja zeg, moeten jullie maar niet…”

Ik pijnig mezelf vaak met de vraag of ik het had kunnen voorkomen, of Renske een leuker mens was geworden als ik eerder had ingegrepen, eerder duidelijke grenzen had aangegeven. Ik signaleerde namelijk wel dat het de verkeerde kant op ging.

'Ik veronderstelde dat het bij de puberteit hoorde, dat bijtende commentaar op mijn uiterlijk'

In eerste instantie richtte ze haar minachting voornamelijk op mij, hoewel ik haar gedrag niet meteen als zodanig bestempelde. Ik veronderstelde dat het bij de puberteit hoorde, dat bijtende commentaar op mijn uiterlijk en de manier waarop ik het huishouden runde. Ik vond het vervelend, maar niet meteen erg. Ik kan echt wel tegen een stootje en een beetje opstandigheid juich ik alleen maar toe. You go girl, heb ik zelfs wel eens gedacht nadat ze me weer zo'n verbale klap in mijn gezicht had gegeven, zo word je tenminste een onafhankelijke, volwassen vrouw.

'Ze leek ervan te genieten als ze me zichtbaar had geraakt'

Maar toen Mette en Froukje ook begonnen te puberen, merkte ik al snel een groot verschil. De pijlen van Renske waren veel persoonlijker, gemener, giftiger. En waar de twee jongsten altijd klaarstonden met excuses na een ruzie of kwetsende opmerking, merkte ik bij Renske nooit enige spijt. Integendeel: ze leek ervan te genieten als ze me zichtbaar had geraakt of als ze me eens flink “de waarheid” kon vertellen.

Desondanks heb ik het me nog lang laten welgevallen. Mijn man is overleden toen de kinderen elf, tien en acht jaar waren. Ik redeneerde dat dat verlies voor Renske, vanwege de speciale band die zij met Abe had, ingrijpender was dan voor haar zussen. Ik moest het haar maar niet kwalijk nemen, dacht ik, het meisje heeft verdriet en beschikt nog niet over de emotionele middelen om dat op een andere manier te uiten.

'De godganse dag leverde ze kritiek op alles wat we zeiden'

Maar het ging van kwaad tot erger. Renske ontpopte zich tot een ware dictator in huis. Ook op haar zussen had ze het inmiddels gemunt. De godganse dag leverde ze kritiek op alles wat we zeiden, aantrokken, aten, deden en niet deden. Irritanter nog vonden wij het dat ze zichzelf daarbij als het goede voorbeeld stelde. “Jee, wat een zwijnenstallen!,” riep ze bijvoorbeeld tegen haar zussen als ze een blik in hun slaapkamers wierp. “Hebben jullie mijn kamer wel eens gezien? Geen stofje te bekennen en perfect opgeruimd. Én ik heb mijn huiswerk af. Daar moeten jullie zeker nog aan beginnen?”

'Niets ontsnapte aan haar kritische blik en niets zag ze door de vingers'

Ja, Renske had haar zaakjes altijd perfect voor elkaar. Maar het was gewoon niet te harden hoe ze zichzelf daarmee voortdurend boven haar zussen plaatste. En boven mij. Dat ze mij lui en slonzig vond, hoefde ze echt niet te zeggen. Als ze haar vinger over de schoorsteenmantel haalde en vervolgens met walging naar het stof op haar vingers keek, was mij dat volkomen duidelijk. Niets ontsnapte aan haar kritische blik en niets zag ze door de vingers.

Mette en Froukje konden hun oudere zus op een gegeven moment niet meer luchten of zien. Logisch. Ook mijn geduld raakte op. Maar het was te laat. Het lukte mij niet om tot Renske door te dringen - niet met redelijkheid en niet met boosheid.

'Toen ze het huis uit was, hadden we het opeens zó gezellig samen' 

De opluchting was groot toen Renske op haar negentiende het huis verliet. Wij, de achterblijvers, waren bijna in feeststemming. We hadden het ineens zó ontzettend gezellig samen. Elke avond zaten we eindeloos met elkaar te tafelen, te praten en te lachen. Een compleet nieuwe ervaring.

“Wat jammer dat dit met Renske niet mogelijk is hè?,” zei Mette op een avond toen we met z'n drieën luid zingend de afwas stonden te doen. Daar waren Froukje en ik het helemaal mee eens. Heel jammer. En heel verdrietig.

Inmiddels zijn ook Froukje en Mette het huis uit. Mette, Froukje en ik zijn nog altijd heel close en spreken geregeld met elkaar af voor een lunch of film. In het begin vroeg ik Renske altijd mee. Maar omdat Renske, mede door al haar successen, alleen maar pedanter is geworden, “vergeet” ik die beleefdheidsuitnodigingen steeds vaker.

'Het uitmaken met je eigen dochter, dat doe je niet'

Geloof me, ik zou graag willen dat het anders was. Want, zoals ik al zei, ik hou wel van Renske. Maar “houden van” en “mogen” zijn kennelijk toch twee heel verschillende begrippen. En het tweede volgt niet vanzelfsprekend op het eerste, zoals we geneigd zijn te denken. Dat vind ik best pijnlijk om te constateren. Als zoiets aan de hand zou zijn in een liefdesrelatie, zou je die giftig noemen en het betreffende stel dringend adviseren zo snel mogelijk uit elkaar te gaan. Maar het uitmaken met je eigen dochter, dat doe je niet. Bovendien, ik heb altijd de hoop gekoesterd dat Renske milder zou worden, dat ze op een dag in zou zien hoe onmogelijk ze is voor de mensen om haar heen.

'Het lijkt wel alsof zij niet wil dat er van haar gehouden wordt...'

Door het vertellen van mijn verhaal is die hoop eigenlijk alleen maar groter geworden. Ik was bang voor het tegenovergestelde; dat ik door hardop te zeggen dat ik een hekel heb aan Renske, de situatie veel zwaarder zou maken. Maar door de situatie zo duidelijk uiteen te zetten, zie ik dingen die ik eerder niet zag. Renskes kwetsbaarheid bijvoorbeeld. Het lijkt wel alsof zij niet wil dat er van haar gehouden wordt. Ze maakt het ons met haar gedrag domweg onmogelijk om haar aardig te vinden. Zou dat dan toch komen door het vroege verlies van haar vader? Beschermt ze zichzelf zo onbewust tegen nog zo'n verlies?

Mijn hart bloedt als ik daaraan denk. Wat heeft die vrouw zichzelf in een isolement geplaatst en wat zal zij het nog moeilijk krijgen als ze dat beseft. Vanuit de grond van mijn hart hoop ik dat ik er dan nog ben, zodat ik haar met beide armen op kan vangen.'

Foto (c) Getty Images. Dit verhaal heeft eerder in de printeditie van Nouveau gestaan (c) DPG Media 2021 

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in