Op de man af: 15 vragen aan Freek de Jonge

Hij is het geweten van Nederland, staat ruim een halve eeuw op de planken en sloot menig jaar af met een daverende oudejaarsconference. Op 8 januari wordt zijn voorstelling De Schreef uitgezonden op NPO2 om 22:10. Nouveau sprak de meester over de voorstelling en nog veel meer!

1 Waar staat je huidige programma De Schreef in je oeuvre?

‘Als ik het publiek, de recensies en mijn eigen gevoel mag geloven in de top vijf van mijn shows.’

2 Wat was in die vijftig jaar het belangrijkste thema in je werk?

‘Het verhaal van de verloren onschuld. Dat je niet kunt leven zonder in een positie te komen waarin je je schuldig voelt, of verantwoordelijk. Dat gegeven heeft mij altijd beziggehouden. Ik heb een geluk­kige relatie met Hella, ook al vijftig jaar, maar binnen die relatie zijn ook heftige en verdrietige dingen gebeurd. Toch probeer je positief te blijven en troos­tend en bemoedigend te zijn in je optre­dens.’

3 Is dat troost geven een verantwoor­delijkheid die je naar je publiek voelt?

‘Ja, ik ben de zoon van een dominee, het is er met de paplepel ingegoten. Ik troost zoals mijn vader, naar wie ik jarenlang heb geluisterd.’

4 Wordt troosten met de jaren moei­lijker?

‘Mensen zijn er in deze tijd gevoeliger voor. In die zin wordt het niet moeilijker, eerder vanzelfsprekender.’

5 Is troost en hoop geven uiteinde­lijk waarom je op de planken staat?

‘Ook, maar ik doe het in de eerste plaats omdat ik het leuk vind en ik vind het leuk omdat het bij me past. Op mijn dertiende wist ik al dat het mijn bestem­ming was en ik heb het niet voor niets vijftig jaar lang vol kunnen houden.’

6 Wordt de aansluiting met jongeren niet moeilijker?

‘Zeker. Mijn publiek is me dierbaar, maar er zit bijna niemand van onder de veertig bij. Terwijl ik een universeel verhaal vertel dat ook voor jongeren interessant is.’

7 Je hebt geen echte opvolger, hoe verklaar je dat?

‘Dat ligt voor een deel aan mijn jeugd. Wat belangrijk aan mijn vorming is geweest, was de naoorlogse periode waarin er nog sprake was van echte armoede, de wederop­bouw. Wij hebben die waanzinnige run naar die welvaart meegemaakt. Jongere collega’s kennen vooral die welvaart en hebben daardoor een totaal ander kader dan ik.’

8 Geloof je nog dat kunst bijdraagt aan een betere wereld?

‘Mijn voorstelling gaat deels over hoe belangrijk cultuur is voor de algemene conditie van de mens. Ik vind de ontwikkeling van sociale media pijn­lijk en zorgwekkend, het is een spiegel van wat er met de mens gebeurt als zijn geest niet goed gevoed wordt.’

9 Is er op wereldschaal iets waar je je zorgen om maakt?

‘Dat het uiteindelijk zal gaan tussen degenen die alles hebben en degenen die niets hebben. We zijn ruim bedeeld, maar de ruimte zal kleiner worden. We zullen in de komende vijftig jaar moeten inleveren. Onze kinderen en kleinkinderen moeten dat opvangen. Daar ben ik bezorgd om.’

10 Wat is voor een kunstenaar het voordeel van ouder worden?

‘Je wordt iets wijzer en genuanceerder. Maar dat het lichaam begint te protesteren en dingen gaat weigeren, vind ik wel moei­lijk.’

11 Je bent voorlopig niet van plan te stoppen, toch?

‘Nee, het moment komt heus vanzelf. De Schreef-tournee is net afgelopen, nu ga ik me wijden aan het schrijven van deel drie van mijn memoi­res. Daar verheug ik me op. Het wordt een spannend deel, over de periode tussen 1962 en 1969. De tijd van het latente verlangen naar dat toneel zonder te weten hoe dat te verwezenlijken, en de ontmoeting met Bram Vermeulen, die dat binnen een halfjaar had gerealiseerd. Het was het begin van een lange loopbaan.’

12 Wat is het geheim van je vakmanschap?

‘Vertrouwen, discipline en concentratie. Alleen in opperste concentratie kun je bij je talent komen. Talent alleen is niet genoeg, daar hebben we voorbeelden genoeg van gezien. Het gaat om veel meer: toewijding, hard werken...’

13 Waar ben je trots op?

‘Dat ik doe wat ik doe en kan wat ik kan, heeft voor mij eerder te maken met genade. Dat je bent voorbestemd of uitgekozen. Ik kan daar alleen maar dankbaar voor zijn.’

14 Is er, naast het schrijven van je boek, iets waar je je in 2023 op verheugt?

‘Hella heeft in de coronatijd haar schildertalent ontwikkeld en dat heeft mooie dingen opgeleverd. Ik verheug me zeer op meer van haar werk.’

15 Nog wijze woorden?

‘Geef de ruimte, neem de tijd.’

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in