/https%3A%2F%2Fcdn.pijper.io%2Fnouveau2024%2F7%2F2%2F221130827.jpg "KNIELEN OP EEN BED VIOLEN")
Knielen op een bed violen
Synopsis
Jeugdliefdes Hans en Margje Sievez leiden een gelukkig gezinsleven op hun kwekerij. Beiden werken hard om het bedrijf gezond te houden, maar hun onvoorwaardelijke liefde voor elkaar houdt ze sterk. Op een dag komt Hans de prediker Jozef Mieras tegen die hem over God vertelt en de herinneringen aan zijn streng gelovige opvoeding aanwakkert. Als Hans vervolgens een diepreligieuze ervaring heeft, is hij ervan overtuigd in direct contact met God te hebben gestaan. In de daarop volgende zoektocht naar zingeving en het eeuwige leven verliest hij het zicht op de werkelijkheid en het contact met zijn omgeving. Hij raakt steeds meer in de ban van het geloof, waardoor de verschillen tussen de familieleden alleen maar groter worden. Terwijl Hans steeds verder in de macht van de sekte lijkt weg te glijden, kan Margje weinig meer dan toekijken hoe de liefde van haar leven langzaam maar zeker verdwijnt.
Knielen op een bed violen is een aangrijpende liefdesgeschiedenis en een klassiek noodlotsdrama over twee mensen die zielsveel van elkaar houden. Een ontroerende film over liefde, geloof en het maken van keuzes.
Cast o.a.
Hans Sievez (Barry Atsma)
Margje Sievez (Noorjte Herlaar)
Jozef Mieras (Marcel Hensema)
Keuzes maken
Producent Sytze van der Laan van Nanook Entertainment nam het project echter onder zijn hoede en begon met scenarist Hugo Heinen en regisseur Ben Sombogaart aan een nieuw scenario. Van der Laan: “Het uitgangspunt werd dat het een verhaal moest worden over een grote liefde, met personages waar je van kon houden.” Ben Sombogaart, die met NL Film eerder De Storm maakte, analyseert: “Het is een dik boek dat zich over een periode van veertig jaar uitstrekt. Als je dat integraal bewerkt voor het doek, krijg je een film van vijf uur. Dat kan niet.” Dus werden er keuzes gemaakt: het verhaal (dat in het boek de periode 1928-1966 bestrijkt) speelt zich vooral af na de Tweede Wereldoorlog. “Een ander probleem is dat de roman het imago heeft zwaar op de hand te zijn: er zit heel veel ellende in. Als je een grote publieksfilm wilt maken, en dat is toch ons doel, kan je niet twee uur lang drama over de mensen uitstorten. Hoe los je dat op zonder het verhaal geweld aan te doen?”
Cruciaal hierin was de casting van hoofdpersoon Hans Sievez, die de kijker ondanks de neerwaartse spiraal waarin hij zich bevindt sympathiek moet blijven vinden. “Tijdens het lezen denk je eigenlijk: goddomme man, je laat alles schieten voor die stomme angst en dat geloof van je!” erkent de regisseur. “Maar bij het kijken naar een film is dat gevoel funest. Je moet je op de één of andere manier kunnen blijven identificeren met hem.” Enter Barry Atsma en Noortje Herlaar, hoofdrolspelers die volgens Sombogaart “twee mooie aantrekkelijke mensen zijn die niet bij voorbaat dat zware sekte-gevoel met zich meedragen. Dat zorgt ervoor dat ik als kijker heel ver met ze mee kan denken en voelen.”
Complexe man
Atsma bereidde zich, zelfs voor zijn doen, opvallend uitgebreid voor op de lastige rol: hij praatte onder meer met mensen die vroeger in een godsdienstige sekte hebben gezeten. De acteur vergelijkt zijn personage in Knielen met de schilder Van Gogh, een rol die hij recent speelde in de EO-serie Een huis voor Vincent. “Het zijn allebei heel complexe mannen”, legt Atsma uit. “Ze hebben een lieve kant, maar ook heel extreme kanten. Hans was een uitstekende vader en echtgenoot, maar dat veranderde toen hij zichzelf op een bijna kinderlijk naïeve manier in de sekte verloor.”
De hoofdrolspeler putte ook uit eigen ervaringen met zijn oma. “Het was een heel religieuze, godvrezende vrouw, die aan het eind van haar leven heel bang was voor het oordeel Gods. Dat fascineerde me als kind al: hoe kan iemand op die manier tegen het leven aan kijken? Ik zie het geloof zelf vooral als sprookjes die mensen zichzelf laten geloven om dingen te verklaren die we nog niet weten. Alles is beter dan toegeven dat we ook niet alle antwoorden hebben.” De lastige materie leverde tijdens de repetitieperiode overigens regelmatig flinke discussies op. “Ik wilde voor mezelf heel duidelijk krijgen wat Hans precies bezielde: wat zijn zijn motieven, waarom maakt hij kapot wat hij heeft? Ben en ik hebben al vaker met elkaar gewerkt, dus we durfden voorbij de beleefdheid te gaan. Dat was heel fijn.”
Hippiejaren
Voor Herlaar is Knielen op een bed violen de eerste grote dramatische filmrol. De actrice, die doorbrak met haar titelrol in de musical Mary Poppins, speelde wel al dragende rollen in series als Ramses en Moeder ik wil bij de revue. “Ik ben nog niet uitgekeken op musical”, stelt ze. “Maar mijn hart gaat momenteel wel sneller kloppen van film en televisie.” En de rol van Margje is er eentje waar ze ongegeneerd haar tanden in kon zetten. “Ik voelde toen ik het verhaal las vooral haar pijn. Het waren andere tijden: het was voor een vrouw in de jaren vijftig sowieso veel moeilijker om weg te gaan dan nu het geval zou zijn.”
Herlaar heeft zelf weinig affectie met het geloof. “Mijn ouders zijn wel allebei met de kerk opgevoed, maar hebben dat in hun hippiejaren achter zich gelaten”, glimlacht ze. De actrice ziet het boek van Siebelink vooral als een verhaal over de zoektocht naar de grenzen van liefde. “Margje gaat daar redelijk praktisch mee om. Maar iedereen krijgt daar in zijn of haar relatie in meer of mindere mate mee te maken. Hoe ver moet je bemiddelen in je trouw voordat er geen liefde meer mogelijk is? Want in de basis is Hans een ontzettend leuke man, ook in de film.”
Onmogelijke liefde
Het spanningsveld van die onmogelijke liefde is ook wat Sombogaart zo intrigeert aan het verhaal. “Dat is namelijk de kern waarin iedereen zich kan herkennen - zelfs als je atheïst of agnost bent”, legt hij uit. En de arena waarin die liefde zich afspeelt, het religieus fanatisme en waar mensen dat toe drijft, is de afgelopen jaren alleen maar actueler geworden. “Ook als je zelf niet gelooft, moet je proberen te begrijpen waarom het toch zoveel voor anderen kan betekenen. We proberen er in onze film onbevangen naar te kijken: iedereen mag op zijn of haar manier met het leven en met zingeving bezig zijn. Maar het gaat doorgaans fout als je anderen jouw ideeën en fanatisme op gaat proberen te dringen.”
Ook producent De Levita denkt dat de film een groot publiek gaat aanspreken. “Er is een reden dat het boek zo’n succes was: al speelt het geloof tegenwoordig voor minder mensen een grote rol, het zit wel in ons Nederlandse DNA. Ik denk dat veel mensen willen proberen die religieus-culturele achtergrond van ons landje toch te begrijpen.”
Toelichting van Jan Siebelink
Ben Sombogaart vertelde mij dat hij kort na verschijnen Knielen op een bed violen (2005) las en intuïtief wist dat hij deze roman ooit zou verfilmen. Dat vroeg denkkracht en tijd. Hoe de diepgaande bestaansstrijd, het goddelijk visioen, het meedogenloze, donkere calvinistische geloof waarin de schrijver in een behoedzaam mededogen geen enkel personage laat vallen, in een film om te zetten? Die roman over ‘la Hollande profonde’, het echte, diepe Nederland, zoals een Vlaamse criticus het uitdrukte. Sombogaarts woorden zijn bewaarheid. Op 22 februari 2015 vindt de première plaats in Amsterdam.
Met Ben en Barry Atsma, die de hoofdrol vervult, hebben we woord voor woord het scenario doorgenomen. Zij waren ontvankelijk voor sommige bezwaren van mijn kant. Een uitdrukking als ‘die zijn naar de Filistijnen’ (nadat de planten in de storm verwoest zijn) zou niet uit mijn vaders mond kunnen komen.
Met mijn vrouw bezocht ik de set in de Vlaamse Prosperpolder. We waanden ons op de oude kwekerij in Velp. Noortje Herlaar die Margje, de moeder, speelt vertelde ons: ‘De eerste keer dat we met de hele ploeg hier aankwamen en de broeikassen en de bedden met bloeiende planten zagen was het een lang moment doodstil. Uit respect voor het beklemmende liefdesverhaal van die twee mensen in de roman.’
En vlak voor een opname sms’te Barry: ‘Jan, we gaan zo de scène draaien van de röntgenfoto. Je vader is bang. Hij voorvoelt dat het mis is. Deed hij een schietgebedje?’
Zelf maak ik met deze film mijn acteursdebuut. Als jongen van tien zag ik hoe mijn vader door een bloemist vernederd werd. Die scène wordt meer dan een halve eeuw later in Knielen beschreven. Nu speelt Barry de vernederde en ik als oudere man, toevallig als klant in de bloemenzaak aanwezig, maak de vernedering opnieuw mee. Het is net of het leven steeds dieper wordt omgespit.
Vaak hoor ik van lezers: ‘Dan heb je de roman uit. Je bent stil. Je bent bij de keel gegrepen, onthutst. Je vraagt je af waar je allemaal getuige van bent geweest. Een heel leven. Je bent het verhaal ingezogen en dan wordt je zomaar het boek uit gekieperd. Je wilt de sfeer nog een tijdje vasthouden.’
Ik ben er zeker van dat ook de toeschouwer van de film dit gevoel zal ervaren.
Website
www.knielenopeenbedviolendefilm.nl