De Hermitage pakt groots en verrassend uit

Catharina de Grote van Rusland zij aan zij met de Egyptische farao Amenemhat III. Zo’n onwaarschijnlijk duo kun je alleen maar tegenkomen in museum de Hermitage Amsterdam. Op de expositie De Schatkamer, Meesterwerken uit de Hermitage vind je de wonderlijkste contrasten.

Het begon allemaal met een wild plan.

Het is alweer tien jaar geleden dat dit prachtige museum zijn deuren opende als dependance van de Hermitage in Sint-Petersburg. Door een wild plan van de toenmalige directeur van de Nieuwe Kerk, Ernst Veen. Die speelde eind jaren negentig al met het idee om een dochter van de Hermitage op te zetten in Amsterdam. De Russen hadden daar wel oren naar: hun directeur Michail Piotrovsky noemde het ‘a crazy, but fantastic idea’ en ging samen met Veen aan de slag om het plan te verwezenlijken. 

Inmiddels zijn er in het tot museum verbouwde zeventiende-eeuwse verpleeghuis de Amstelhof alweer zestien indrukwekkende exposities te zien geweest: onder andere over tsaar Peter de Grote, de Romanovs en Catharina de Grote, maar ook over Spaanse en Hollandse meesters en moderne kunst.   

De schatkamer!

De collectie van de Hermitage in Sint-Petersburg omvat ruim drie miljoen kunstobjecten uit praktisch alle tijdperken en windstreken. De Amsterdamse Hermitage heeft uit die veelheid ruim tweehonderd bijzondere stukken geselecteerd voor de jubileumtentoonstelling De schatkamer! Meesterwerken uit de Hermitage. Het resultaat is een caleidoscopische expositie die begint bij de Venus van Kostjonki – een vrouwenbeeldje uit 23.000 voor Christus – en reikt tot hedendaags conceptueel werk van de Russische kunstenaar Dmitri Prigov. Er valt veel te genieten.  

Anders kijken

In de grote zaal van het museum zijn kunstwerken uit totaal verschillende tijden en culturen brutaalweg naast elkaar geplaatst om de bezoeker uit te dagen er eens op een andere manier naar te kijken. Dat leidt tot verrassende ontmoetingen – niet alleen tussen een Russische keizerin en een Egyptische koning, maar bijvoorbeeld ook tussen een Italiaanse hertogin en een Chinese hoogwaardigheidsbekleder. Beiden stralen de waardigheid uit die bij hun positie past en gaan schitterend gekleed, maar het Italiaanse portret lijkt een inkijkje te geven in de persoonlijkheid van de piepjonge hertogin, terwijl de aristocraat op het Chinese schilderij koel en ongenaakbaar voor zich uit blijft staren. 

Confrontatie

Er zijn tal van dit soort confrontaties te beleven op de tentoonstelling. Een vrolijke Spaanse ontbijtscène van Velázquez hangt tegenover een verstilde Italiaanse Emmaüs-maaltijd. Een vilten zwaan uit de derde eeuw voor Christus, gevonden in een Siberische grafheuvel, hangt naast een werk van de Belgische kunstenaar Jan Fabre uit 2016, dat bestaat uit een opgezette zwaan bovenop een skelet waarin duizenden schildjes van juwelenkevers zijn verwerkt. De eeuwenoude vilten zwaan, die dankzij de permafrost bewaard is gebleven, was een symbool van kracht, terwijl de zwaan van Jan Fabre juist staat voor de zwakte van ijdelheid.

Gouden ontbijtservies

Treffend is ook het contrast tussen het gouden ontbijtservies van de Romanovs uit 1862, versierd met tsarenportretten, en het Sovjet-koffieservies uit 1923, dat is gedecoreerd met geometrische vormen. De twee serviezen brengen perfect tot uitdrukking welke ingrijpende veranderingen de Russische revolutie van 1917 teweegbracht. Grappig detail: de twee serviezen zijn vervaardigd door dezelfde porseleinfabriek uit Sint-Petersburg, eerst Keizerlijke Porseleinfabriek geheten en daarna Staatsporseleinfabriek.

Catharina de Grote

Het tweede gedeelte van de tentoonstelling De schatkamer! Meesterwerken uit de Hermitage gunt de bezoeker een inkijk in de verschillende collecties van de Hermitage: en dat gaat dan van Siberische, klassieke, islamitische, Aziatische en West-Europese kunst langs oude boeken en handschriften, wapens en harnassen, munten en gebruiksvoorwerpen. Ook de geest van Catharina de Grote is hier haast voelbaar aanwezig. De keizerin was een fervente kunstverzamelaar en gaf daar veel geld aan uit. In haar collectie bevonden zich bijvoorbeeld talloze Rembrandts en andere beroemde Hollandse meesters. Zij liet voor haar indrukwekkende verzameling een museum bouwen, de zogenoemde Kleine Hermitage. Daar ontving ze regelmatig buitenlandse staatshoofden om haar kunstschatten, waar ze trots op was, te laten zien. Op de tentoonstelling staat ook een bijzonder bureau dat aan Catharina de Grote toebehoorde en dat ze speciaal had laten maken. Dat bureau was indertijd een wonder van techniek, want behalve een speeldoos zaten er ook tal van geheime laatjes en vakjes in, die je via een vernuftig systeem kon openen. Een heerlijk speeltje voor de keizerin. 

Beroemde juwelen

Ze zijn bij de Hermitage Amsterdam trouwens nog niet klaar met het vieren van hun tienjarig bestaan, want dit najaar komt er een tweede feesttentoonstelling aan, getiteld Juwelen! Schitteren aan het Russische hof. De Petersburgse Hermitage heeft namelijk ook een fabelachtige juwelencollectie. Een selectie daaruit, met o.a. stukken van Cartier, Tiffany’s en de Russische hofleverancier Fabergé, zal dan in Amsterdam te zien zijn.   We houden je op de hoogte!

De schatkamer! Meesterwerken uit de Hermitage is te zien tot 25 augustus. 

Juwelen! Schitteren aan het Russische hof zal te zien zijn van 14 september t/m 15 maart.

Meer informatie vind je op de site van de Hermitage.

Beeld: Evert Elzinga

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in