Scheiden na je 50e: 'Ineens besefte ik me wat ik wel en niet meer wilde'

'Werkt dit nog wel?' Het is een vraag die eigenlijk in elk huwelijk speelt en steeds vaker na lang wikken en wegen met ‘nee’ wordt beantwoord, getuige de wereldwijd stevig doorgroeiende scheidingscijfers. Maar we scheiden niet alleen steeds váker, we doen dat ook steeds láter. Omdat we inmiddels beseffen dat ook huwelijken die al twintig of dertig jaar duren niet voor eeuwig hoeven te zijn. Maar vooral ook omdat we méér uit onze fifties and more willen – en kunnen – halen dan de generaties voor ons voor mogelijk hielden.

‘Tien jaar geleden dacht ik nog: overal is wel wat’, vertelt Anouck (53). ‘Het gras lijkt altijd groener aan de andere kant, dat werk. Het gelukkige was er in ons huwelijk al wel een tijdje van af. Ik was vastgelopen, leefde op de automatische piloot. Rond mijn vijftigste dacht ik: is dit het dan? Wil ik zo de komende jaren verder? Ik twijfelde.’ Anouck bleef twijfelen – totdat ze borstkanker kreeg én overwon. ‘Mijn man veranderde in die periode heel erg. Aan het einde van mijn chemokuur had hij mij twee keer mishandeld, terwijl dat in de zeventien jaren daarvoor nooit was gebeurd. Ik kwam er uiteindelijk achter dat ik getrouwd was met een narcistische psychopaat. Achteraf gezien waren er signalen, maar ik zag ze niet en mijn omgeving ook niet. Tot ik ze ineens wél zag. Zijn masker was afgevallen.’ De knop ging om bij Anouck. Op haar eenenvijftigste vroeg ze een scheiding aan. Nu, tweeënhalf jaar later, is ze nog steeds verwikkeld in een conflict scheiding. Dat klinkt en ís heftig, maar Anouck voelt zich lichter dan ooit. ‘Het heeft veel pijn gedaan en ik heb heel veel moeten verwerken, maar het heeft me ook zó veel gebracht. Ineens besefte ik me wat ik wel en niet meer wilde. Ik ben echt in mijn kracht gekomen tijdens de scheiding. Na mijn vijftigste heb ik eindelijk mijn doel in het leven gevonden: lotgenoten helpen die óók slachtoffer zijn geworden van narcisten. Ik lach weer dagelijks, geniet van de kleinste dingen. Er is in mij een soort oerkracht ontstaan. Ik ben met mijn tweede leven bezig en dat voelt zó zinnig.’

Niet meer genoeg

Het is precies die zingeving die zorgt dat het aantal scheidingen op latere leeftijd toeneemt, meent financieel echtscheidingsadviseur en mediator Rik Smit. Hij krijgt regelmatig vijftigplussers aan zijn bureau die al dan niet samen hebben besloten niet meer verder te willen met hun huwelijk. In 2016 schreef hij er samen met advocaat en mediator Wills Langedijk een boek over: De betere grijze scheiding; uit elkaar na je vijftigste. De beweegredenen van de paren die bij hem op kantoor belanden, lopen natuurlijk uiteen, maar er tekent zich de laatste jaren wel een duidelijke tendens af. ‘We stellen anno nu andere eisen aan onze partner', vertelt hij. ‘Vroeger veranderde onze liefdespartner als vanzelf in onze levensgezel en zochten we op een gegeven moment vooral nog kameraadschap. Dat verschuift nu steeds meer naar de achtergrond. We willen een leuk leven, ook na ons vijftigste. En omdat we dat leven het liefst zelf vormgeven, stellen we meer eisen aan ons kameraadje. We willen een partner die volgens ons écht iets toevoegt aan ons leven.’ Hoe die ideale partner eruitziet, verandert in de loop der jaren, weet Smit. Is het niet op je vijftigste, dan wel als je dichter bij je pensioen komt. ‘Ik zie vaak dat scheidingen op latere leeftijd te maken hebben met het verlies van het hoofddoel in je leven, hetgeen waar je het meest mee bezig bent: de zorg voor de kinderen of het zorgen voor inkomen. Als dat doel wegvalt, bijvoorbeeld door een leeg nest of een pensioen, valt de dagelijkse gang van zaken plots weg.’ Nu hoeft dat natuurlijk geenszins voor elk huwelijk het doodvonnis te betekenen, maar, stelt Smit, ‘dat zijn wél cruciale momenten in een relatie waarin steun, begrip en overleg nodig is. Je stelt jezelf de vraag: hebben wij nog meerwaarde voor elkaar? Anders is het trekken aan een dood paard, en dat wil tegenwoordig helemaal niemand meer.’

Geen zin in seks

Het is – als we de cijfers van het CBS en de statistieken van andere landen mogen geloven – een waarheid als een koe. Zeker op latere leeftijd wordt steeds meer gescheiden, onder vijftigers, maar ook onder zestigers, zeventigers en zelfs tachtigers (een verdubbeling ten opzichte van tien jaar geleden). Voor deze groeiende aantallen zijn een paar duidelijke verklaringen te geven. Ten eerste is scheiden geen schande meer. We leggen ten tweede steeds meer de nadruk op ons eigen geluk. En tot slot is de rolverdeling tussen mannen en vrouwen ontzettend veranderd, waardoor vrouwen financieel veel onafhankelijker zijn geworden – en dus ook – makkelijker kunnen scheiden. De redenen voor scheidingen zijn niet heel erg veranderd. Met stip op één: vreemdgaan of verliefd worden op een ander. Ook stressvolle gebeurtenissen als ziekte of financiële problemen zijn bekende boosdoeners. Maar onder vijftigplussers speelt méér, blijkt uit Brits onderzoek. Daarin gaf 28 procent van de ondervraagde scheiders aan dat hun partner afstandelijk was geworden en zei 25 procent dat de ander te weinig interesse had in seks. Nog een treurig cijfer: 10 procent was, heel eenvoudig, uitgepraat.

Struikelblokken

Dan is het heel simpel: je bent vijftig (of zestig, of zeventig) en je wilt wat, dus kies je voor jezelf, voor een nieuw leven zonder de ander. Zoals zo veel anderen vóór jou deden. Maar er zitten nog best wat haken en ogen aan een grijze scheiding, zoals Smit het zo mooi noemt. Confronterende haken en ogen, maar oké. Rik Smit: ‘Scheiden is gewoon moeilijker op latere leeftijd, zowel uit emotioneel als uit financieel oogpunt.’ Op emotioneel vlak noemt hij de grotere vriendenkring die je hebt opgebouwd wanneer je langer samen bent en er eventueel al kleinkinderen in het spel zijn. ‘Ten opzichte van jongere scheiders heb je nu eenmaal méér verleden en minder toekomst.’ Ook financieel is scheiden absoluut geen gemakkelijke keuze. Voor niemand, maar zeker niet voor vijftigplussers. ‘Scheiden betekent verdelen en verrekenen: je vermogen, je pensioenrechten, de overwaarde van je huis, je spaargeld en als je alimentatie moet betalen je inkomen. Je verliest een stuk welstand, want voor dezelfde levensstandaard heb je in je eentje zestig procent nodig van het netto-inkomen dat je samen had. En hoe ouder je bent, hoe minder tijd je hebt om te kunnen compenseren wat je aan pensioen bent kwijtgeraakt.’

Glanzend nieuw leven

Gelukkig is het niet allemaal kommer en kwel. Tegenover alles wat komt kijken bij zo’n scheiding staat dat hopelijk glanzende nieuwe leven dat aan de andere kant op je wacht. Waar je met alle wijsheid die je tijdens je huwelijk hebt opgedaan over wie je bent en wat je wél en vooral ook níét wilt, kunt bouwen aan je nieuwe bestaan. Anouck is wat dat betreft blij dat ze in de vijftig was toen ze haar scheiding aanvroeg. ‘Dit had ik op mijn vijfentwintigste echt niet gekund. Dan was ik er absoluut niet zo sterk uitgekomen als nu.’ Ze mag dan nog steeds niet klaar zijn met haar scheidingsperikelen, ze durft al wel naar de toekomst te kijken. Juist als vijftiger. ‘Vijftig is het nieuwe veertig, zo zie ik het echt. Vroeger was je op je vijftigste stokoud, maar dat is écht niet meer zo. Ik ken niet één vijftiger die zich vijftig voelt. We staan allemaal midden in het leven. Sinds kort ben ik officieel single, wat wil zeggen dat ik bij de gemeente officieel zo sta ingeschreven. Een heel lekker gevoel. Niet omdat ik nu direct weer wil gaan daten, daar heb ik nog geen behoefte aan. Maar ik hoop zeker weer, weet ik veel wanneer, een leuke relatie te krijgen. Ik heb wel wat vertrouwen verloren, maar laat me daar niet door weerhouden iemand een kans te geven.’