Pro-aging deskundige Wies Verbeek: 'Krik je leefstijl op, bescherm jezelf!'

Preventie is het toverwoord van een beetje leuk ouder worden.

Hoe kunnen we gezonder eten en in beweging komen zodat we (nog) fitter zijn en minder last krijgen van kwaaltjes? Pro-aging deskundige Wies Verbeek vroeg het aan huisarts Stefan van Rooijen, die is gepromoveerd op het succesvolle leefstijlprogramma Fit4Surgery.

Hè hè, dat werd tijd, dacht ik toen ik hoorde dat in het nieuwe coalitieakkoord plannen zijn opgenomen voor het invoeren van een suikertaks. Ik hoop dat ze die ook echt gaan verwezenlijken, net als de plannen voor het verlagen van de btw op groente en fruit, zodat we mak­kelijker gezonde keuzes kunnen maken.

Een zak winegums voor de helft van de prijs bij de kassa: lekker, hup in de kar

Ik ben niet van de betutte­ling, maar wat mij betreft mag de overheid meer doen om mensen te helpen gezond te leven. De ver­leidingen van ongezond voedsel vliegen ons om de oren. Vind je het gek dat de helft van Neder­land overgewicht heeft? Een zak winegums voor de helft van de prijs bij de kassa: lekker, hup in de kar.

Niet dat ik de winkel of de overheid de schuld geef van mijn verkeerde keuzes, maar je moet wel heel sterk in je schoenen staan om niet in de verleiding te komen. Daar komt nog bovenop dat de Nederlandse gezondheidszorg zich vooral richt op genézing van ziekten en niet op het voorkomen ervan.

'Artsen worden getraind om in te grijpen als iemand al ziek is'

Studenten geneeskunde leren nauwelijks iets over voeding, gezonde leefstijl of preventie. Artsen worden getraind om in te grijpen als iemand al ziek is, om pillen voor te schrijven als iemand al diabetes of dichtgeslibde aderen heeft.

Misschien denk je nu: dit verhaal gaat niet over mij, want ik weet wel wat ik moet doen om gezond ouder te worden, namelijk veel bewegen, gezond eten, goed slapen en zorgen voor de nodige ontspanning.

84 procent van de Nederlanders haalt het niet eens om 200 gram groente per dag te eten, terwijl de norm 250 is

Toch haalt 84 procent van de Nederlanders het niet eens om 200 gram groente per dag te eten, terwijl de norm 250 is. Bijna 50 procent haalt de beweegnorm van tweeënhalf uur matig intensief bewegen per week niet. De helft van alle chronische ziekten, zoals diabetes type 2, hart-en vaatziekten, kanker en depres­sies, is te wijten aan een ongezonde leef­stijl. Het lijkt wel alsof we het niet kunnen doorbreken.

Wat moeten we doen om dit probleem echt aan te pakken? Ik praat erover met dr. Stefan van Rooijen. Hij is huisarts en gepromoveerd op een succes­vol wereldwijd programma: Fit4Surgery.

Wat houdt Fit4Surgery in?

‘Dat is een programma om de conditie van pati­ënten die geopereerd gaan worden te verbeteren, zodat ze beter bestand zijn tegen de ingreep. Hoe fitter erin, hoe fitter eruit. Het programma bestaat uit fysieke training, verbeteren van voeding, mentale begeleiding, behandeling van specifieke ziekten of kwetsbaarheden, zoals suikerziekte, en stoppen met roken en drinken.

In korte tijd kan de conditie flink verbeterd worden. Uit nationale en internationale studies is gebleken dat mensen die vier weken meededen twee keer zo snel herstelden als de mensen die niet deelnamen. Daarnaast hadden de deelnemers 50 procent minder compli­caties en lagen ze twee dagen minder in het ziekenhuis. Ook vielen de kosten per patiënt 1200 euro lager uit.’

Leefstijlprogramma’s werken, ook om te voorkomen dat mensen ziek worden. Toch wordt maar 7 procent van alle zorgkosten besteed aan pre­ventie. Waarom doet de overheid er niet meer aan?

‘Als professional verbaas ik me er ook over. De redenen die ik ken, zijn divers en complex. Aller­eerst vermoed ik dat er niet voldoende urgentie wordt gevoeld. Door corona is men nu wel met de neus op de feiten gedrukt. De meerderheid van de patiën­ten op de ic heeft overgewicht, hart- en vaatziekten of COPD of rookt. Ik hoop dat dit inzicht gaat helpen.

Een andere belangrijke reden dat de overheid niet méér doet, is dat er rapporten van het RIVM zijn vrijgekomen waaruit zou blijken dat preventie op langere termijn niet leidt tot vermindering van zorgkosten. Dat komt doordat preventie vaak geen afstel, maar uitstel van een slechte gezondheid betekent. Simpel gezegd: wie afvalt, verlaagt zijn kans op hart- en vaatziekten op relatief jonge leeftijd, maar vergroot daarmee zijn kans om op hoge leeftijd in een verpleeghuis te komen. De patiënt zelf wordt er dus wel beter van, maar de overheid niet.

Er zijn op dit moment drie grote pandemieën gaande: roken, waaraan al acht miljoen mensen zijn overleden, obesitas, waaraan ruim vijf miljoen mensen zijn overleden, en corona, waaraan ook ruim vijf miljoen mensen zijn overleden. Toch krijgen overgewicht en roken niet de aandacht die corona krijgt.

Tenslotte speelt de com­mercie ook een belangrijke rol. Te vet, te zoet, te zout en sigaretten; het blijft goed verkopen. Tegen die miljardenindustrie is nauwelijks op te boksen. De leefomgeving maakt ons slachtoffer en dat moeten we veranderen. 57 procent van de Neder­landers heeft één of meerdere chronische ziekten. De vraag is niet meer of we moeten veranderen, maar wie wanneer aan de slag gaat.’

Wat kunnen huisartsen betekenen als het gaat om preven­tie en leefstijl?

‘Veel. Uit onderzoek blijkt dat mensen in actie komen als de huisarts iets over hun leefstijl zegt. Het probleem is echter dat huisartsen alleen de behandeling van ziekten mogen declareren. Een huisarts kan wel signaleren en de leefstijl bespreekbaar maken. Vaak ligt aan een klacht of ziekte een onge­zonde leefstijl ten grondslag. Als een patiënt pijnlijke knieën heeft, zijn wij er om daar iets aan te doen. Overgewicht als mogelijke oorzaak wordt vaak niet benoemd. Dat moeten we vaker gaan doen. Ik vind bovendien dat we ons als zorgprofessionals meer moeten verenigen om te benadrukken hoe belangrijk preventie is. Daarnaast kan intensievere samenwerking tussen gemeente, huisartsen, paramedici en ziekenhuis leiden tot meer gezondheid.’

En wat kunnen we zelf doen?

‘We moeten kijken naar de oertijd en helemaal opnieuw beginnen. Terug naar onbewerkt voedsel en meer beweging. Het is goed om een lange termijn­-doelstelling te kiezen. Zoals: ik wil later kunnen dollen met mijn kleinkind. Of: ik wil over drie jaar de marathon lopen. Kijk dan wat er nodig is om dat doel te bereiken en hoe je het kunt opknip­pen in kleinere, haalbare doelen. Pak eerst de leefstijl aan waar bij jou de meeste winst te behalen is. Op het moment dat je te horen krijgt dat je ziek bent, zul je er alles aan doen om beter te worden. Die urgentie moet je ook voelen als je niet ziek bent.’

5 TIPS OM GEZOND TE BLIJVEN

Vul vier dagen achter elkaar de eetmeter van het Voedingscentrum in. Mijn Eetmeter is een app/ online tool met een eetdagboek waarin je dagelijks bijhoudt wat je eet en drinkt. Zo krijg je een goed idee van wat je binnenkrijgt en of dat voldoet aan de juiste hoeveelheden en de juiste verhouding eiwitten, koolhydraten en vetten.

Zorg dat je de beweegrichtlijn haalt. In Nederland houdt dat in dat je tweeënhalf uur per week matig intensief beweegt, bijvoor­beeld twee keer per week spier- en botversterkende activiteiten. Denk aan twee keer een uur fietsen of naar de sportschool. En zorg ervoor dat je het zitten elk halfuur onderbreekt.

De alcoholrichtlijnen zijn aangescherpt. De maximum­hoeveelheid is één glas per dag en minimaal twee dagen per week geen alcohol. Let op: een glas is 100 ml. De glazen zijn tegenwoordig zo groot dat er makkelijk twee keer zoveel in kan.

Hou een week lang een slaapdagboek bij. Op deze manier kun je een goed inzicht krijgen in je slaapprobleem. Iets dat echt goed helpt om beter te slapen, is het volgen van een slaaprestrictieschema. Slaaprestrictie is een methode waarmee je de ‘overbodige wakkerliguren’ weghaalt van je nachtrust, waardoor je ook echt sláápt als je in je bed ligt. Je vindt slaaprestrictieschema's onder meer op slaapoefentherapie.nl.

Weet je niet precies waar je moet beginnen of hoe je het moet aanpakken? Het boek Fit4Life, het doktersrecept van Stefan van Rooijen geeft een compleet en praktisch leefstijlprogramma.

Deze reportage heeft eerder in de printeditie van Nouveau gestaan © Nouveau / DPG Media 2021

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in