Langer jong: antioxidanten versus vrije radicalen

Pro-aging expert Wies Verbeek gaat voor Nouveau regelmatig met een deskundige in gesprek over hoe je een beetje leuk ouder kunt worden. Ditmaal: hoogleraar vitaliteit David van Bodegom over antioxidanten en vrije radicalen.

Vrije radicalen en antioxidanten, het zijn populaire termen waar we in vlagen veel over horen, met name via de voedingssupplementen- en beautyindustrie.

Vrije radicalen worden vanwege de schade die ze toebrengen aan weefsels en DNA in verband gebracht met snellere veroudering. Maar hoe werkt dat nu precies? Hoe groot is die rol van antioxidanten en vrije radicalen eigenlijk? En nog belangrijker: wat kunnen we met die kennis? Ik spreek erover met David van Bodegom, arts en hoogleraar vitaliteit aan de Leyden Academy on Vitality and Ageing.

 

Laten we bij het begin beginnen: wat zijn vrije radicalen precies?

‘Om te kunnen bewegen, denken en onszelf warm te houden, hebben we energie nodig. Die energie wordt geproduceerd door de mitochondriën in ons lichaam, de energiefabriekjes in onze cellen. We hebben er voeding voor nodig, in de vorm van eiwitten, koolhydraten en vetten, én zuurstof.

Bij de verbranding komen bijproducten vrij. Dit zijn de vrije radicalen. Vergelijk het met een kolencentrale waar met behulp van zuurstof kolen verbrand worden. Daar komt energie bij vrij, maar ook CO2 en andere schadelijke stoffen.

De schadelijke stoffen die in ons lichaam vrijkomen, kunnen makkelijk een reactie aangaan met andere moleculen en zo de cel schade toebrengen. Het is een natuurlijk proces waar niet veel aan te doen valt.



Gelukkig beschikt ons lichaam op heel veel fronten over reparatiesystemen. Zo wordt schade aan het DNA gerepareerd door herstelenzymen en kunnen vrije radicalen onschadelijk gemaakt worden door antioxidanten.

Echter, onze eigen herstelsystemen werken nooit helemaal perfect. Zo kan het lichaam een wondje genezen, maar zal er altijd een klein litteken achterblijven. Ook vrije radicalen laten altijd lichte schade achter. Dus hoe meer vrije radicalen, hoe meer schade en hoe sneller we slijten, des te sneller verouderen we.’

Hebben we zelf geen invloed op dit slijtageproces?

‘Jazeker wel. Vrije radicalen kunnen ook van buitenaf komen, bijvoorbeeld via sigarettenrook, luchtvervuiling en gifstoffen. Ze zitten in het voedsel dat je eet en de lucht die je inademt.

Als je je veel blootstelt aan schadelijke stoffen en daarbij ook nog eens ongezond eet, komen er te veel vrije radicalen in het lichaam in verhouding tot de hoeveelheid antioxidanten die de schade kunnen herstellen.

Als je eet zoals je zou moeten eten, met twee stuks fruit en 250 gram groente per dag, en je je niet teveel blootstelt aan schadelijke stoffen, beschik je over voldoende antioxidanten om de vrije radicalen die vrijkomen bij de verbranding te neutraliseren.’

 

Helpen voedingssupplementen met antioxidanten?

‘Er is een tijd geweest dat we dachten dat je door het slikken van extra antioxidanten, zoals vitamine E en C, Zink en selenium, nog meer vrije radicalen onschadelijk zou kunnen maken. Uit onderzoek blijkt dat dat niet het geval is.

Integendeel, het slikken van een hoge dosering antioxidanten kan soms nadelige effecten hebben. Vrije radicalen zijn namelijk niet alleen maar slecht. Bij infecties worden ze ook bewust door het lichaam ingezet om bacteriën te doden.

Daarnaast spelen ze een rol bij de bescherming tegen kanker. Als een cel niet meer goed functioneert, kan die door vrije radicalen onschadelijk gemaakt worden, zodat hij niet uit kan uitgroeien tot kwaadaardige kanker. Als deze vrije radicalen door de antioxidanten weggenomen worden, verliest het lichaam deze beschermende werking.

Zo hebben rokers meer kans op longkanker als ze veel antioxidanten slikken. Ook wordt de werking van chemotherapie en bestraling minder als je veel antioxidanten slikt.

De gezondheidsraad raadt het dan ook af om hoge doseringen antioxidanten in supplementvorm te slikken. Het eten van veel groente en fruit kan geen kwaad. We eten over het algemeen juist veel te weinig groente en fruit (nog geen 134 gram gemiddeld per dag, red.).

Wat kunnen we nog meer doen om de vorming van vrije radicalen tegen te gaan?

Bewegen is natuurlijk voor alles goed, maar lang intensief sporten, zoals een marathon lopen, vraagt om wel héél veel energie, wat ervoor zorgt dat er veel vrije radicalen vrijkomen. Ook is overgewicht niet goed. Dat zorgt voor een lichte ontstekingsreactie, waardoor er meer vrije radicalen aangemaakt worden.

Veroudering is uiteindelijk niet te voorkomen, maar we kunnen veel langer gezond en vitaal blijven als we niet roken, veel groente en fruit eten, kleurrijk eten, elke dag bewegen en zorgen voor een gezond gewicht.’

Voeding met veel antioxidanten

Antioxidanten is een verzamelnaam voor de vitamines E en C, bètacaroteen, het lichaamseigen glutathion, de spoorelementen seleen en zink en bioactieve stoffen, zoals flavonoïden uit groente en fruit. Ze zitten vooral in:

Bessen. Vooral veenbessen, bramen, aardbeien, frambozen, bosbessen en gojibessen

Koffie en thee

Pure chocolade

Rode wijn

Specerijen en gedroogde kruiden

Zongedroogde tomaten

Noten en zaden

 

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in