Je gezondheid verbeteren? Versterk je immuunsysteem!

Niets zo belangrijk voor je gezondheid als een goed werkend immuunsysteem. Maar hoe kom je daaraan?

Pro-age specialist Wies Verbeek, bekend van een Beetje Leuk Ouder Worden, spreekt met hoogleraar immunologie Huub Savelkoul.

Als je kijkt naar fitte, gezonde honderdplussers zie je dat ze één ding gemeen hebben: een sterk afweersysteem. Ook tijdens de coronapandemie zagen we hoe belangrijk een goede weerstand is. Maar wat bepaalt nu precies de sterkte van je immuun­systeem en hoeveel invloed hebben we er zelf op? Ik praat erover met emeritus hoogleraar immunologie Huub Savelkoul van de Wageningen Universiteit.

Ons immuunsysteem beschermt ons tegen ziektebeschermt ziekteverwekkers. verwekkers. Waar zit dat systeem en hoe werkt het?

‘Het immuunsysteem bestaat uit zo’n driehonderd verschillende cellen en signaalmoleculen, die overal in het lichaam voorkomen en in actie komen zodra er kwaad van buiten komt – denk aan virussen en bacteriën –, maar ook als er ín het lichaam gevaar dreigt. Zo herkennen ze kankercellen en kunnen ze die doden en opruimen.

Het immuunsysteem is zodanig ingesteld dat de immuuncellen niet je eigen lichaamscellen aanvallen. Gebeurt dit wel, dan is er sprake van een auto-immuunziekte, zoals reuma of MS. Als je ergens een infectie hebt, duurt het even voordat de immuuncellen op de plek van die infectie zijn. Ze moeten eerst wakker geschud worden en vervolgens de goede richting op worden gedirigeerd.

Ook voor die navigatie zorgt het immuunsysteem. Qua werking kun je het immuunsysteem het best vergelijken met het hormoonsysteem en het neurale systeem. Hormonen, neurotransmitters en immuuncellen zitten tussen de ‘gewone’ cellen in. De drie systemen communiceren ook onderling.’

Waarom heeft de een een sterker immuunsysteem dan de ander?

‘Pas sinds een aantal baanbrekende publicaties het afgelopen voorjaar, zijn we dit beter gaan begrijpen. We kunnen nu namelijk in de cellen zelf kijken.

Daardoor weten we nu dat zo’n 8000 genen – van de ongeveer 22.000 die we hebben – te maken hebben met het immuunsysteem. Deze genen bezitten we allemaal, maar het zijn de varianten van die genen die bepalen hoe goed je bestand bent tegen ziektes en infecties.

Er zijn bijvoorbeeld zo’n 1300 varianten die bepalen hoe ziek je wordt na besmetting met het coronavirus SARS-CoV-2. De immuungenen en varianten die je van je ouders erft, bepalen voor een groot deel hoe sterk je bewapend bent.

Toch kun je ook met minder gunstige weerstandsgenen een sterk immuunsysteem opbouwen, afhankelijk van doorgemaakte infecties en je unieke microbioom. En: hoe gezonder je leeft, hoe sterker je immuunsysteem.’

Ben je met een goed immuunsysteem bestand tegen alle kwalijke indringers?

‘Nee, er bestaat geen supersysteem. Iemand die goed bestand is tegen een coronavirusinfectie kan bijvoorbeeld heel vatbaar zijn voor een stafylokokkeninfectie. Vrouwen hebben een beter immuunsysteem dan mannen, maar zijn na de overgang door de veranderende hormoonhuishouding gevoeliger voor het krijgen van auto-immuunziekten.

Het is niet helemaal duidelijk waarom auto-immuunziekten ontstaan en vooral wat de rol is van chronische ontstekingen, die vaak onopgemerkt jarenlang kunnen sudderen. Erfelijkheid speelt een grote rol, net als hormonen, en waarschijnlijk ook omgevingsfactoren zoals blootstelling aan chemische stoffen of het hebben van langdurige stress.’

Hoe komt het dat ons immuunsysteem minder goed werkt naarmate we ouder worden?

‘Veel immuuncellen, zoals de T- en B-cellen, beide witte bloedcellen, functioneren minder als we ouder worden. Daarnaast zwakt het ‘navigatiesysteem’ af. Als er een ziekmakende bacterie of virus wordt gesignaleerd, kunnen de immuuncellen misschien nog wel goed in actie komen, maar de weg naar de indringers zijn ze kwijt. Ook worden nieuwe indringers moeilijker gesignaleerd.

Virussen of bacteriën waar de immuuncellen al eerder tegen in het verweer zijn gekomen, zullen tot op late leeftijd herkend worden, maar nieuwe indringers niet. Dat komt doordat de thymus (ofwel zwezerik, een belangrijk immuuncellen vormend orgaan vlak boven het hart, red.) inkrimpt.

In de thymus leren de cellen wat goed en wat slecht is en dat gebeurt dan niet meer. Dat is ook de reden waarom je een tachtigplusser niet moet verhuizen naar een heel ander gebied of land. Onbekende ziektemakers zijn moeilijk te bestrijden. Ons immuunsysteem is op z’n best tijdens de puberteit. Daarna wordt het beetje bij beetje minder. De gezondheidseffecten daarvan beginnen we na ons zestigste te merken.’

Kunnen we iets doen tegen die achteruitgang?

‘Absoluut! Pech en genen spelen een rol, maar leefstijl nog veel meer. Die kan wel veertig tot vijftig procent van de achteruitgang verklaren. Voldoende beweging is bijvoorbeeld heel belangrijk. Wie veel zit, ademt onvoldoende diep en dat verhoogt het risico op luchtweginfecties.

Tussentijdse bewegingen zoals lopen, traplopen, opstaan en weer zitten doen dan meer dan een intensieve training van een uur. Bovendien kan beweging het kleiner worden van de thymus afremmen, waardoor de immuuncellen beter reageren op ziektemakers en vooral beter de weg naar de infectie blijven vinden.

Daarnaast is gezonde voeding natuurlijk uitermate belangrijk. Groente, fruit, voldoende vezels, noten en olijfolie zorgen goed voor de T-cellen. Zink, selenium, vitamine D en vitamine E zijn extra belangrijk als we ouder worden. Als je die niet voldoende binnenkrijgt, zorg dan voor suppletie.Zo’n zeventig procent van alle immuuncellen zit in de darmen.

Daarom is het ook belangrijk om goed voor je darmbacteriën te zorgen. Probiotica, zoals melk­zuurbacteriën, in supplementen kunnen daarbij zinvol zijn, maar alleen als je merkt dat je ontlasting niet goed is. Bij diarree bijvoor­beeld.

Langdurig probiotica slikken lijkt op voorhand niet verstandig. Muizen die twee derde deel van hun leven probiotica kregen, liepen soms darmschade op. Dat kan bij mensen ook het geval zijn, maar dat is nooit onderzocht. Van de probioticasupplementen die nu op de markt zijn kun je verwachten dat die veilig en goed zijn voor kortdurend gebruik. Er is dus hoe dan ook veel mogelijk om je immuunsysteem te versterken en dat zelfs tot op hoge leeftijd.’

Goed voor de weerstand

● Blijf op gezond gewicht

● Kom in beweging

● Eet veel volkoren-producten, groente, fruit en peulvruchten

● Vermijd bewerkt voedsel met veel vet, zetmeel en suiker

● Beperk het eten van rood vlees

● Drink zo min mogelijk dranken met toegevoegde suikers

● Drink zo min mogelijk alcohol

● Gebruik bij tekorten supplementen

Vaccinatie bij ouderen

Bij veroudering neemt de hoeveelheid en functie van de verschillende typen immuuncellen af, maar desondanks kunnen vaccins nog steeds werken bij ouderen. Zo kunnen de gebruikte griepvaccins bij ouderen nog steeds ziekte voorkomen, maar zullen ze een minder goede bescherming tegen de infectie geven dan bij jongeren. Bij de nieuwe vaccins is er echter een interactie nodig tussen de diverse typen immuuncellen, die er bij ouderen minder of niet meer zijn, waardoor dergelijke vaccins helaas een stuk minder goed werken.

Weerstand uit een potje?

‘Boost je immuunsysteem met kurkuma!’ Wie kent ze niet: de hoopgevende leuzen in kruiden- en supplementenwinkels. Ook van gember, kaneel en knoflook wordt beweerd dat ze enorm goed zijn voor je weerstand. En dan hebben we het nog niet eens over alle druppels, pillen en poeders die overal te koop zijn. Wat werkt en wat niet?

Prof. Savelkoul: ‘Bij een gezond persoon met een gevarieerd voedingspatroon en voldoende beweging werken deze ‘wondermiddelen’ eigenlijk niet. Bij tekorten aan essentiële stoffen kunnen ze wel enig effect hebben en dat is dan meestal gebaseerd op het gehalte aan antioxidanten die helpen om schade aan cellen en moleculen te herstellen. Volgens de wet moet men bewijzen dat de middelen veilig zijn en niet dat ze effectief zijn, maar vaak wordt dat wel gesuggereerd.’

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in