'Een slimme meid is op de overgang voorbereid'

De overgang is op veel gebieden allang geen taboe meer. Maar op de werkvloer valt nog een wereld te winnen.

Tijd voor een overgangsbeleid, vindt pro-age specialist Wies Verbeek van BLOW (Beetje Leuk Ouder Worden). Eerst maar eens wat haar van het hart moet:

Geachte minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (wie dat straks ook moge worden),

Graag wil ik u het volgende voorleggen. Zoals u weet kunnen vrouwen hinderlijke klachten ondervinden tijdens de overgang. Volgens onderzoek van het tijdschrift Nouveau onder 1600 vrouwen ervaart maar liefst twee derde (!) van de vrouwen overgangsklachten. Het gaat dus niet om zomaar een klein clubje. De meeste van deze vrouwen (62 procent) worden door deze klachten ook nog eens belemmerd in hun werk.

Nu denkt u bij de overgang wellicht aan opvliegers, nachtzweten, slecht slapen en wat stemmingswisselingen, maar de overgang is veel meer dan dat. Wist u dat een derde van de vrouwen door de daling van het oestrogeen een verhoogde bloeddruk krijgt en twee derde een verhoogd cholesterol?

Heel veel psychische en lichamelijke veranderingen, van een vertraagde stofwisseling tot stemmingsklachten, zijn onbekend of worden niet direct in verband gebracht met de overgang.

En dat is precies de reden waarom ik mij met het volgende voorstel tot u wend. Het lijkt mij heel goed als iedere vrouw die veertig wordt een informatieve brochure over de overgang thuisgestuurd krijgt met daarin een uitnodiging voor een consult bij een verpleegkundig overgangsconsulent.

Tijdens dat gesprek wordt uitgelegd welke veranderingen de peri-en postmenopauze met zich mee kunnen brengen. Maar vooral ook: welke (preventieve) maatregelen genomen kunnen worden en welke vormen van hormoonsuppletie mogelijk zijn om zo goed mogelijk door de overgang te komen.

Het scheelt zo ontzettend veel wanneer je weet wat er gebeurt en wat je kunt doen om klachten te verhelpen. Niet alleen vrouwen in de menopauze zullen hier baat bij hebben, maar de hele maatschappij! Overgangsklachten kunnen leiden tot een lagere productiviteit, minder werkplezier en verzuim.

Het is hoe dan ook belangrijk dat het onderwerp hoger op de politieke agenda komt te staan. Vooral om de overgang beter bespreekbaar te maken op de werkvloer. Dat zorgt niet alleen voor tevreden werknemers en werkgevers, het scheelt ook nog eens tonnen aan verzuimkosten per jaar.

Hopende dat u bovenstaande plan in serieuze overweging wilt nemen, groet ik u hartelijk,

Hoogachtend, Wies Verbeek (59)  

Uit balans

Deze brief heb ik niet verstuurd, maar ik fantaseer er regelmatig over. Ik vind dat plan van die uit­nodiging voor een gratis consult bij een verpleegkundig overgangsconsulent nog steeds briljant.

Door mijn werk als healthy-agingjournalist wist ik al voordat ik er zelf mee te maken kreeg heel veel over de overgang en toch werd ook ik overvallen door het geniepige karakter dat de menopauze kan hebben.

Vooral op psychisch vlak kan die enorm slinks toeslaan. Zo ben ik een paar maanden totaal van de kaart geweest. Ik voelde me gestrest, angstig en had een kort lontje. Op zich niet zo vreemd. Ik had net mijn eigen bedrijf opgezet en mijn moeder moest naar een verzorgingshuis, waar ik heel veel voor moest regelen. Wat het nog zwaarder maakte, was dat ze zelf helemaal niet wilde. Daar wordt ieder mens gestrest van, toch?

Ja, maar ik had voor veel hetere vuren gestaan. Waarom was ik dan nu zo wankel? Achteraf realiseer ik me dat het de overgang was die mij zó uit balans had gebracht. Ik had het geluk dat ik niet ‘voor een baas werkte’, waardoor ik niet ook nog eens hoefde te worstelen met faal-en schuldgevoelens.

Vier vriendinnen, allen in de vijftig en alle vier met hoge functies, kregen te maken met een burn-out. Altijd wisten ze de ballen hoog te houden en konden ze zonder problemen veel verantwoordelijk­heden dragen. Werk konden ze combineren met kinderen en nu opeens, pats-boem, vielen ze om. Geen van hen legde de link met de overgang. Het was de werksituatie, een drukke agenda of ‘iets anders’, maar nee, het kwam niet door de overgang.

Volgens mij is dit juist wat het hormonencircus met je kan doen. Uit ervaring kan ik vertellen dat het heel fijn is om te weten dat deze enorme, onzekere terugval niet door jou komt, maar door de menopauze. Ik zie dat op heel veel vlakken de overgang geen taboe meer is, maar op werkgebied wel. Hoe fijn zou het zijn als de werkgever je hierin zou kunnen begeleiden, of er in ieder geval begrip voor zou hebben?

Overgang, stress en burn-out

Natuurlijk, niet iedere burn-out of overspannenheid heeft te maken met de overgang, maar het is wel een feit dat veel vrouwen juist in die periode overprikkeld raken en het even niet meer aan kunnen.

Hoe dat kan, vraag ik aan gynae­coloog en voorzitter van de Dutch Menopause Society Dorenda van Dijken. ‘Je kunt het niet helemaal zwart-wit zien,’ zegt zij. ‘Het is nooit alleen maar de overgang die zo’n burn-out veroorzaakt. Vaak is het een combinatie van factoren. We worden nóg meer blootgesteld aan prikkels dan vroeger, de werkdruk neemt toe en veel vrouwen van rond de vijftig hebben een mantelzorgtaak.

Komt daar de overgang bij, dan heb je helemaal de poppen aan het dansen. Negen van de tien keer zijn het de vermoeidheid door slecht slapen of andere overgangsklachten als opvliegers die voor stress en irritatie zorgen. Sowieso ben je door verandering van de hormoonhuishouding gevoeliger voor psychische klachten. Adhd, depressie en persoonlijkheidsstoornissen kunnen opeens aan de oppervlakte komen tijdens de overgang, terwijl ze al langer aanwezig waren, maar niet duidelijk herkend werden.

Het zijn voornamelijk de hoogopgeleide vrouwen die met burn-outachtige klachten te maken krijgen. Uit onderzoek blijkt dat lager opgeleiden vaker een dagje vrij nemen om bij te tanken. Hoogopgeleiden doen dat niet en gaan juist overcompenseren, tot ze bijna letterlijk omvallen.’

Hormoon-suppletie

Zelf had en heb ik heel veel baat bij hormoonsuppletie. Ik gebruik estradiol via een spray en progesteron door middel van pillen. Vooral die progesteronpillen hebben ervoor gezorgd dat ik weer goed slaap. (Ze zijn bedoeld om het baarmoederslijmvlies te beschermen, maar hebben als bijwerking betere slaap). En als je goed slaapt, kun je de hele wereld aan.

Ik gebruik deze hormoonsuppletie nu vier jaar. Het zijn geen wondermiddelen, maar ze maken het leven wel een stuk makkelijker. Volgend jaar word ik zestig en ik zie er nu al tegenop om ermee te moeten stoppen. Dat is immers het protocol; bij voorkeur niet langer dan vijf jaar voorschrijven aan vrouwen boven de vijftig en vrouwen boven de zestig mogen er niet meer mee starten.

Kan ik dan niet stiekem doorgaan? Vriendinnen vragen het zich ook af en zijn nu al bezig met de vraag hoe ze aan hormonen kunnen komen als ze die niet meer via hun arts kunnen krijgen.

Dorenda van Dijken: ‘Onderzoek heeft uitgewezen dat de extra kans op borst-en baarmoederkanker bij gezonde vrouwen zonder risicofactoren – zoals roken, overgewicht of erfelijke factoren – in de eerste vijf jaar van hormoongebruik nihil is. Wijk je daarvan af of ben je als je begint ouder dan zestig, dan nemen de risico’s toe.

Het allerbelangrijkst is dat vrouwen door een arts op de hoogte gesteld worden van hun persoonlijke risico’s. Wat mij betreft is het dan een eigen keuze om ermee door te gaan. Als je overigens voor je vijftigste begint met hormoon­suppletie, dan mag je echt wel wat langer doorgaan dan vijf jaar.

Als je helemaal gezond bent, niet drinkt, niet rookt, geen stress hebt en geen overgewicht, zou je ook als je halverwege de vijftig begint langer door kunnen gaan. Boven de zestig stárten is nooit een goed idee, omdat je vaten dan echt slechter zijn en de kans op hart-en vaatziekten serieus groter is.’

Zijn er nieuwe ontwikkelingen op het gebied van hormoonsuppletie?

‘Jazeker, met name de NK3R-antagonist wordt een interessante nieuwkomer. Het is een middel zonder hormonen en werkt goed tegen opvliegers en nachtzweten. Helaas is het nog niet getest op vrouwen met borstkanker, voor wie juist een middel zonder hormonen een uitkomst zou kunnen zijn. Daarnaast komt er een nieuwe pil met natuurlijk oestrogeen én natuurlijk progestageen. Die was er tot nu toe nog niet.’

Het verbaast mij dat slechts vijf procent van alle vrouwen die klachten ervaren gebruikmaken van hormoonsuppletie. In het buitenland ligt dat percentage hoger. Het zal te maken hebben met onze calvinistische inslag: geen gezeur, we zullen ons zonder pillen door de ellende heen moeten worstelen, daar worden we sterk van.

Het kan ook met angst te maken hebben door de wildwestverhalen over risico’s op borstkanker. Zonde! Uit het onderzoek van Nouveau blijkt dat driekwart van de vrouwen zich onvoldoende geïnformeerd voelt met betrekking tot hormonen, de overgang en hormoontherapie. Vooral vrouwen met een lagere opleiding blijken minder op de hoogte te zijn. Zoveel vrouwen lopen dus onnodig met klachten rond. Hormoonsuppletie wordt gewoon vergoed.

Overgang en werk

Nog even terug naar de problemen die de overgang kan geven op het werk en de acties die ondernomen worden om die onder de aandacht te brengen. Daar komt eindelijk schot in. Vakbonden pleiten voor een overgangsbeleid bij werkgevers, politici proberen het onderwerp op de kaart te zetten en instanties als deovergangophetwerk.nl helpen vrouwen en organisaties grip te krijgen op de overgang en het werk.

Toch is dit nog maar een pril begin. Denkend aan mijn vriendinnen met een burn-out en mijn eigen terugval valt er nog zoveel te doen om meer begrip en begeleiding te krijgen. Dankzij een beurs van de overheid start Dorenda van Dijken in januari 2024, samen met een groep wetenschappers van verschillende ziekenhuizen, (overheids)organisaties en patiëntenverenigingen, met een groot overgangsonderzoek. Een deel ervan betreft overgang en werk.

Het is nu onduidelijk wat het beste werkt. Hormoontherapie is geen heilige graal. Misschien moeten er aanpassingen gedaan worden op het werk. Later beginnen bijvoorbeeld, of eerder het gesprek aangaan met vrouwen; het zijn allemaal mogelijkheden. Het onderzoek zal zes tot acht jaar duren. Ik vind dit fantastisch. Mijn generatie vrouwen is eigenlijk de eerste die zo actief deelneemt aan het arbeidsproces. We moeten ervoor zorgen dat de volgende generaties beter voorbereid zijn.

Gepokt en gemazeld

Ik ben inmiddels door de wol geverfd, van alle overgangsmarkten thuis. De meeste gekkigheid die komt kijken bij het hormonencircus, heb ik wel gehad. Ik heb me verzoend met de overgang en de veranderingen die ermee gepaard gaan. Althans, de meeste.

De klacht waar ik nu het meest mee worstel is van seksuele aard. Ik voel me geen lustobject meer, hoe vreselijk fout dit ook mag klinken (vrouwen zijn geen lustobjecten!!). Ik mis mijn eigen seksualiteit, de opwin­ding, de spanning. Door vaginale droogheid met pijnlijke scheurtjes – ook al zo’n fijne bijwerking van de overgang – is penetratie bijna niet meer mogelijk.

Niet iedereen krijgt ermee te maken, maar ik dus wel. Er zijn ergere dingen, maar ik vind het moeilijk. Net zoals ik soms moeite heb met het uiterlijk verval, wat zo snel gaat. De rimpels vliegen erin waar je bij staat. Accepteren kun je leren, maar het is best lastig.

Het goede van alles is wel dat moeder natuur ter compensatie voor al het getreiter iets heel moois heeft geregeld: het leven wordt op gevoelsniveau veel fijner na je vijf­tigste. Het is bekend en aangetoond dat mensen na hun vijftigste over het algemeen gelukkiger worden. Ze weten beter wat ze willen, leven meer in het nu en ervaren minder stress.

Ik kan dat alleen maar beamen. Ik durf nu dingen die ik nooit eerder durfde: zoals een boek schrijven en zelfstandige worden. Ik weet nu zoveel beter wat ik wil en kan. Ik maak me minder zorgen en sta lichter in het leven. Het komt dus allemaal goed. Maar als het mij lag, had ik die overgang toch weg­gelaten.

Het verhaal van Angela (56)

‘Zo rond mijn 45e begon het gedonder. Zo noem ik het nu maar; ik had geen idee dat het al de aankondiging was van de overgang: de perimenopauze. Ik had een leidinggevende functie en in die hoedanigheid moest ik met veel nieuwe klanten om de tafel.

Ik kan me nog goed herinneren dat ik ’s ochtends begon te menstrueren, dacht dat een tampon afdoende zou zijn, en vrolijk naar een café fietste waar een nieuwe lead zat. Een halfuur later kon ik niet eens meer opstaan omdat ik volledig aan het doorlekken was. Ook de enorme zweetaanvallen in vergaderingen waren geen fraai gezicht.

Uiteindelijk ben ik aan de hormoontherapie gegaan - en dubbele bescherming met extra maandverband - omdat mijn baan niet meer te combineren was met mijn lichaam. Het enige waar ik niet goed van afkwam, was het nachtzweten en het wakker liggen, waardoor ik ’s ochtends slecht mijn bed uitstapte.

Met mijn werkgever heb ik kunnen regelen dat vergaderingen niet meer voor elf uur ’s ochtends startten, zodat ik in de ochtend nog een beetje kon bijtrekken. Dát én femoston hebben mijn carrière gered.’

Het verhaal van Dounia (52)

‘Als CEO van een medisch bedrijf, dat al jaren vooral een mannenbolwerk is, heb ik altijd heel goed kunnen functioneren. Ik hou enorm van mijn werk. Ja, ik heb veel verantwoordelijkheden, maar ik vind het ook geweldig om echt iets te kunnen verande­ren. Werken met mannen gaat mij goed af. Ook privé ben ik vaak one of the guys.

Twee jaar geleden kreeg ik te maken met overnames en moest ik belangrijke en soms ingewik­kelde beslissingen nemen. Ik had er vaker mee te maken gehad, maar dit keer raakte ik er heel erg gestrest van. Als ik geen opvliegers had gehad, had ik misschien niet eens een link gelegd met de overgang. Inmiddels weet ik hoe groot de impact ervan is geweest. Ik voelde me opgejaagd en werd onzeker, maar wilde het niet laten blijken, waardoor het nog veel erger werd.

Op een gegeven moment heb ik mijn managementteam op de hoogte gebracht en een gesprek gehad met hr. Ze leken er begrip voor te hebben, maar in de praktijk deed iedereen nog evenveel beroep op mij. Uiteindelijk kwam ik met een burn-out thuis te zitten. Ik klim nu uit het dal en voel me een stuk sterker. Door hormoon­suppletie en gesprekken met een coach zie ik nu ook in hoe stom het is geweest dat ik niet meer op mijn strepen ben gaan staan. Het is toch te gek voor woorden dat je je voor deze klachten moet gaan schamen?’

Teken de petitie!

Twee op de drie vrouwen heeft last van hormoongerelateerde klachten en ondervindt daarvan hinder op het werk. Meer aandacht en begrip op de werkvloer is nodig. Teken daarom de petitie voor meer kennis op de werkvloer over hormoongerelateerde klachten bij vrouwen. De verzamelde handtekeningen zullen worden aangeboden aan werkgeversorganisaties.

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in