Kamervoorzitter Vera Bergkamp: 'Oké, ik hou dus van vrouwen!'

Een gesprek over haar Marokkaanse vader, fossielen en haar morele kompas.

Haar Marokkaanse vader verkocht sanitair, haar Nederlandse moeder werkte in een lederwarenzaak, Vera Bergkamp (50) schopte het tot voorzitter van de Tweede Kamer. 'Als het zomerreces begint, moeten mijn vrouw en ik eerst even uitvechten wie als eerste de nieuwe Nicci French leest,' zegt ze in Mezza, het weekendmagazine van het Algemeen Dagblad.

'Ik kom iedere dag met een glimlach thuis,' zegt Vera Bergkamp. 'Dat is ook fijn voor mijn vrouw.' Ze ontvangt niet thuis, want ze houdt werk en privé graag gescheiden.

Vera Bergkamp heeft twee dochtertjes, dat is alles wat we weten. Het interview vindt plaats in de zogeheten Eerste Commissiekamer in het Kamergebouw, waar de verhuiscontainers domineren.

Het zomerreces is begonnen, de wittebroodsweken zijn na drieëneenhalve maand voorbij. Het wordt tijd de nieuwe Nicci French te kopen. 'Dan moeten we eerst even uitvechten wie 'm als eerste leest, en niet de clou al verklappen.'

'Ik wil mijn fossielen nog eens uitstallen in een vitrinekast, maar mijn vrouw vindt dat minder mooi'

En misschien kan ze met haar fossielenverzameling in de weer. 'Oude en jonge fossielen vind ik fascinerend, zeg maar versteende planten en dieren. Zoals een haaientand. Vroeger ging ik naar beurzen. Ik wil ze nog eens uitstallen in een vitrinekast, maar mijn vrouw vindt dat minder mooi. Ze zitten nu nog in een tas. Daar komen we vast wel uit.'

Veel politici stralen uit dat ze politiek Den Haag stormenderhand willen veroveren. Vera Bergkamp niet. 'Dat is karakter, ik ben wat beschouwender. Ik neem de tijd om na te denken. Mijn levensmotto is de wereld wat mooier te maken. Daar toets ik alles aan wat ik doe. Dat geeft een zekere mate van rust. Het is een soort kompas, een innerlijke balans die ik met me meedraag.'

Wie tijdens haar vorige baan als D66-Kamerlid bij het verschijnen van een belangrijk rapport over een medisch onderwerp meteen een reactie van haar wilde, viste achter het net. Waar haar collega's vaak als eerste snel reageren, laat Vera Bergkamp zich niet gek maken. Zij leest het rapport eerst en geeft dan een evenwichtige reactie. Ook als de jachtige media alweer met iets anders bezig zijn. Die rust komt haar nu als Kamervoorzitter van pas.

'Het bedachtzame en zorgvuldige heb ik van mijn vader. Goed nadenken over wat je doet'

Dat heeft ze van haar inmiddels overleden Marokkaanse vader. 'Het bedachtzame en zorgvuldige heb ik van hem. Goed nadenken over wat je doet. Mijn vader was geïnteresseerd in internationale politiek, ik denk dat ik dat van hem heb meegekregen: dat de wereld groter is dan Nederland, dat er een hele wereld omheen zit.'

'Mijn vader was wat introverter, mijn moeder wat extroverter. Zij vulden elkaar goed aan'

'Mijn vader was wat introverter, mijn moeder wat extroverter. Zij vulden elkaar goed aan. Hij was wat minder van de risico's, mijn moeder wat meer. Ze hadden ook beroepen die bij hen pasten. Mijn moeder werkte in een lederwarenwinkel. Daarvoor was ze etaleuse. Mijn vader werkte in een sanitairzaak en deed 's avonds de receptie van een accountantsbedrijf. Mijn arbeidsethos heb ik ook van hem.'

'Op de middelbare school had ik die moeilijke achternaam, dat ervoer ik als een last'

Bergkamp had in haar jeugd last van de moeilijke achternaam van haar Marokkaanse vader. Toen ze begin 20 was, wilde ze een keukentafeloverleg met haar ouders. 'Op de middelbare school had ik die moeilijke achternaam, dat ervoer ik als een last. Leraren, de huisarts, niemand kon mijn achternaam uitspreken en schrijven. Ik zei tegen mijn ouders: ik zou een andere naam willen. We kwamen uit op de naam van mijn moeder. Mijn vader begreep het. Mijn ouders waren hun tijd ver vooruit. In de Kamer heb ik me ingezet voor naamrecht, voor dubbele achternamen. Het moet je eigen keuze kunnen zijn. Dat is wie je bent.'

'Het verrijkte me in mijn jeugd om in Marokko te zijn: andere cultuur, andere gewoontes en gebruiken'

Voor veel mensen is het een verrassing dat Bergkamp half Marokkaans is. 'Ik ben Nederlands met een vader die geboren is in Marokko. Voor mij is het een vanzelfsprekend onderdeel van wie ik ben. Daarom hoef ik het niet groter of kleiner te maken dan het is. Het verrijkte me in mijn jeugd om in Marokko te zijn: andere cultuur, andere gewoontes en gebruiken, mooie stranden, heerlijk weer. De directe familie van mijn vader leeft niet meer, er is geen focus meer op Marokko. Ik heb hier in Nederland een gezin.'

U bent de eerste homoseksuele voorzitter van de Tweede Kamer. Wat betekent dat?

'Ik heb als Kamervoorzitter ook een voorbeeldfunctie. In die rol vind ik het belangrijk dat mensen zien: hé, je kunt dus ook Kamervoorzitter worden.'

Was het een eenzame ontdekkingstocht in uw jeugd?

'Het was een eenzaam proces. Ik merkte dat ik meisjes leuk vond, maar kon dat nog geen naam of etiket geven. Dat komt ook omdat ik niemand kende die homoseksueel was. Ik zag dat nauwelijks op tv, op school werd er bijna geen aandacht aan besteed. Het was een proces om uit te zoeken: wat is dat dan? Uiteindelijk werd ik verliefd en heb ik het er met mijn ouders over gehad. Ik dacht wel bij mijn eerste echte verliefdheid… oké, ik hou dus van vrouwen! In het begin wist ik dat helemaal niet zo zeker.

'Martina Navratilova, de tennisspeelster, bless her dat zij ervoor uitkwam. Ze had Wimbledon gewonnen en ging de tribune op, naar haar vrouw toe. Ik vond dat fantastisch, dat had impact. Een beroemde tennisspeelster met een leuke vrouw die geen geheim van haar relatie maakte.'

In de periode dat u een andere achternaam aannam, kreeg u uw eerste serieuze relatie.

'Ja, en toen ik mijn tweede vriendin kreeg accepteerden mijn ouders het helemaal. Ik heb het er later nog met ze over gehad, waarom ze het eerder lastig vonden. Ze zeiden: “We waren bang wat je allemaal zou tegenkomen, dat mensen je niet zouden accepteren, dat je geen gezin zou krijgen. Het was misschien ook anders dan we ons hadden voorgesteld.”

'Op het moment dat je niet bij de meerderheid behoort, vergt dat ook van ouders een aanpassing'

En dat begrijp ik. Op het moment dat je niet bij de meerderheid behoort, vergt dat ook van ouders een aanpassing. Ik ben ook blij dat ik nu beter begrijp waar mijn eigen aarzeling zat. Ik zei dat ik 'misschien' lesbisch was. Dat voorbehoud kwam toch ook door het besef: wat krijg ik allemaal te verduren? En mijn ouders komen uit een tijd dat die acceptatie een stuk minder was.'

Wat zou u willen zeggen tegen jongeren die nog worstelen met hun seksuele identiteit?

'Het wordt beter als je jezelf accepteert. Echt. Alleen jij bepaalt wanneer en hoe. Je persoonlijke vrijheid is je grootste goed. Als je niet het leven kan leiden dat bij je past, krijg je daar uiteindelijk last van. It only gets better.

'Die Vera Bergkamp is het ook, het kan dus! Je kunt zichtbaar jezelf zijn'

Ik heb weleens meegewerkt aan een COC- campagne van mensen die de drempel al over waren. Ze zeiden allemaal dat het echt beter wordt. Daarom vind ik het ook belangrijk in mijn rol als Kamervoorzitter dit te vertellen. Als het ertoe leidt dat iemand denkt: die Vera Bergkamp is het ook, het kan dus! Je kunt zichtbaar jezelf zijn.'

Is uw moeder trots op u?

'Mijn moeder is mijn beste adviseur omdat ze ongezouten de waarheid zegt. Van hoe mijn haar zit tot hoe ik een debat leid, daar heb ik heel veel aan. Zij is iemand die ik vertrouw, die me kent, die het beste met me voorheeft. Ja, ze is hartstikke trots. Toen ik Kamervoorzitter werd kreeg ze veel warme, enthousiaste reacties.'

Nooit eerder had het parlement een voorzitter die is opgeleid in het personeelswerk

Het Kamervoorzitterschap bestaat uit meer dan het leiden van de vergadering in de plenaire zaal. Bergkamp voert een ambtelijke organisatie aan van zeshonderd mensen en is medeverantwoordelijk voor het welzijn van de Tweede Kamerleden. Nooit eerder had het parlement een voorzitter die is opgeleid in het personeelswerk.

Ook denkt Bergkamp mee over de versterking van de positie van het parlement en heeft ze tal van representatieve taken. Daarnaast informeert ze als procesbegeleider van de kabinetsformatie het staatshoofd. Glimlachend: 'Als ik zeg dat ik naar de koning ga, is mijn dochtertje onder de indruk.'

Nog even terug naar uw verkiezing. U moest het opnemen tegen Khadija Arib, die door de buitenwacht zeer wordt gewaardeerd.

'Een aantal dierbaren zei: Vera, is dat niet iets voor jou? Ik dacht nee, ik ben gelukkig met mijn leven. Toch dacht ik op een gegeven moment: even naar het profiel kijken. Daar paste ik heel goed in.

Ik heb het besproken met mijn moeder en mijn vrouw. Die zeiden ook: dat zou best een match met jou kunnen zijn. Toen heb ik er nog een keer over nagedacht en kwam ik tot de conclusie: dit is echt een kans.

Ik hou van de Kamer, ik hou van uitdagingen, ik heb bestuurskunde gedaan – dat is in dit verband ook niet onhandig

Ik hou van de Kamer, ik hou van uitdagingen, ik heb bestuurskunde gedaan – dat is in dit verband ook niet onhandig. In combinatie met uitgebreide bestuurlijke ervaring en personeelswerk. Ik heb mijn politieke achtergrond, er is het momentum: we gaan verhuizen, de positie van de Tweede Kamer moet versterkt. Toen heb ik de knoop doorgehakt.'

Bergkamp heeft geen tweede ronde nodig, haar twee andere tegenstanders hebben in één klap het nakijken. Op het moment dat ze zich realiseert dat ze het is geworden, slaat ze haar ogen omhoog. 'Op het moment van mijn verkiezing tot Kamervoorzitter keek ik naar boven. Toen dacht ik aan mijn vader.'

Wat dacht u?

Bergkamp valt stil. Moet slikken, heeft het even moeilijk.

Dacht u: had hij dat maar mogen meemaken?

Ze knikt. 'Mijn vader is 86 geworden. Ik mis hem nog iedere dag. Zijn oprechtheid, zijn scherpe politieke analyses, maar ook de lieve opa die hij was voor onze kinderen.'

Bergkamp gelooft graag in het goede van de mens, het glas is halfvol. Ze kreeg in het begin van haar Kamerlidmaatschap soms van fractiegenoten te horen dat ze te goed van vertrouwen was.

Kunt u wel voorzitter zijn in de slangenkuil van de Tweede Kamer?

'Het is wel goed erop beducht te zijn dat niet iedereen te goeder trouw is. Dat is wat anders dan je te laten verleiden daarin mee te gaan en erin ondergedompeld te worden. Ik ben empathisch sensitief, niet naïef.

Het leven wordt er wel leuker op als je het ziet, maar er niet aan meedoet. Uiteindelijk heb ik mijn eigen morele kompas. Ik zie ook veel mooie dingen tussen mensen gebeuren. Als Kamervoorzitter kun je daar een rol in spelen. Dat zit in mijn aard. Dat is het optimistische.'

U bent bedachtzaam. Volgens uw goede vriendin en ex-politica Madeleine van Toorenburg wordt u pas de volgende dag boos. Is dat niet lastig voor een Kamervoorzitter?

'Ik denk dat het niet zo verkeerd is goed na te denken en niet impulsief te reageren. Madeleine heeft van mij geleerd dat een primaire reactie misschien niet altijd handig is, ik van haar dat ik soms directer kan zijn.'

Tweede Kamerleden raken om de haverklap overspannen, soms valt er een minister om. Wat kunt u daaraan doen?

'Daar kijk ik naar. Ik wil onderzoeken of er behoefte is bij regionale Kamerleden die doordeweeks niet thuis zijn, dat ze in Den Haag terecht kunnen bij een huisarts, een psycholoog of bedrijfsmaatschappelijk werk. Ik merk dat het voor Kamerleden een uitkomst kan zijn. Een beter voorspelbare Kameragenda is ook belangrijk. En kunnen we weer normale recessen krijgen, waarin mensen ook op vakantie kunnen gaan? Dat kan veel rust brengen.'

U bent een control freak, de Tweede Kamer is een lastig te temmen veelkoppig monster. Is dat niet moeilijk?

'Ik wil de dingen graag goed doen. Als er iets is wat je moeilijk kunt controleren, dan is dat menselijk gedrag en interactie. Het betekent dat ik kilometers moet maken, mezelf de tijd moet geven. Het is een kunst als voorzitter te leren meer los te laten.'

Foto's (c) Brunopress, Getty Images, D66, ANP

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in