Doret van der Sloot (50) is een vrouw met een missie

'Waar is de goede zorg voor scheidende ouders en hun kinderen?'

Hoe komt het dat ruim twintig procent van de echtscheidingen uitmondt in een vechtscheiding? Ouders weten toch dat het hun kinderen schaadt als ze elkaar voor de rechter afslachten? Documentairemaker Doret van der Sloot (50) – zelf kind van gescheiden ouders – deed onderzoek naar het fenomeen en concludeerde: zet ouders niet tegenover elkaar, maar leer ze elkaar te vergeven.

'De hoofdredacteur van Nouveau windt er geen doekjes om. Ik krijg de eerste versie van dit artikel terug met het verzoek er een leesbaar stuk van te maken. ‘Je schrijft afstandelijk, alsof het voor het wetenschappelijke magazine The Lancet is. Wat je over vechtscheidingen hebt ontdekt is belangrijk, daar moet iedereen weet van hebben. Maar formuleer liever vanuit je hart wat je de afgelopen jaren hebt onderzocht, alsof je het aan vriendinnen vertelt.’

'Ik denk, droom, praat en leef in bewegende beelden'

Daar zit ik dan, in mijn lege coronakantoor voor een dito scherm. Ik google ‘writersblock’. ‘Tijdelijk onvermogen van een schrijver om tot schrijven te komen.’ Al decennia maak ik documentaires en programma’s voor televisie. Ik denk, droom, praat en leef in bewegende beelden, inclusief geluid. Misschien ben ik gewoon geen schrijver? Of kunnen de woorden niet vrijelijk stromen omdat ik emotioneel te zeer betrokken ben bij dit onderwerp?

Mijn grote interesse in het fenomeen van de vechtscheiding start drie jaar geleden met een telefoontje van dr. Carla Goossen. De forensisch mediator wordt door rechtbanken ingeschakeld wanneer een hoger beroep van een vechtscheiding wordt behandeld. Ze behoort tot een steeds groter wordende groep professionals die zich ernstige zorgen maakt over de groeiende omvang, complexiteit en verharding van scheidingen. Vooral de gevolgen voor kinderen gaat haar aan het hart. Of ik hier een documentaire over kan maken.

'Er is toch geen ouder die zijn kind een vechtscheiding wil aandoen?'

In eerste instantie verzet ik me tegen haar verzoek. Ik ben zelf kind van gescheiden ouders. Hun mislukte huwelijk heeft diepe littekens in mij achtergelaten. Het lijkt me niet makkelijk om een verhaal te maken waar het grote publiek iets aan heeft. Maar als ik de feiten op een rij zet, begint er toch iets te borrelen. Want hoe komt het dat ruim twintig procent van de scheidingen uitmondt in een vechtscheiding? Ouders weten toch dat kinderen worden beschadigd als ze elkaar voor de rechter afslachten? Er is toch geen ouder die dat zijn kind of zichzelf wil aandoen?

Mijn research begint in een café in Amsterdam. Daar ontmoet ik een advocaat die gespecialiseerd is in de financiële kant van echtscheidingen. In een drie uur durend gesprek legt hij me uit hoe het er in zijn praktijk aan toegaat. Zijn clientèle bestaat voor tachtig procent uit vermogende mensen met een probleem. Ze liggen, al dan niet gewenst, in een scheiding, waarbij de geschillen standaard gaan over de verdeling van opgebouwd vermogen, de alimentatie en de omgangsregeling.

De advocaat die het beste in staat is de geschillen via het ‘toernooimodel’ te bevechten, sleept er het meeste uit voor zijn cliënt. En dat gaat hard tegen hard. Wanneer ik hem voorhou dat steeds meer kinderen slachtoffer worden van deze keiharde strijd tussen ouders, kijkt hij me indringend aan. ‘Ik ben niet verantwoordelijk voor het leed dat kinderen van vechtscheidende ouders wordt aangedaan. Ik richt me op de juridische en financiële belangen van mijn cliënten.’

'Realiseer ik me hoe benard de positie van vechtscheidingskinderen is?'

Een week later sta ik ingepland in het overvolle schema van een rechter. Met een kordaat gebaar nodigt ze me uit te gaan zitten. Ze onderwerpt me direct aan een kritisch vragenvuur. Wat ben ik van plan te gaan maken? Realiseer ik me hoe benard de positie van vechtscheidingskinderen is? Ze is fel tegen het gebruik van kwetsbare kinderen in de media, daar is nog geen kind beter van geworden. Ik leg haar uit dat ik me nog oriënteer op het onderwerp en vraag hoe het komt dat de klassieke opzet van onze rechtspraak, waarbij scheidende ouders standaard tegenover elkaar worden geplaatst, nog steeds gehanteerd wordt.

Ze slaakt een diepe zucht en zakt in haar stoel. ‘Dat is een van de grote problemen waarmee we kampen. Een ander probleem is dat vechtende ouders verschillende zaken bij verschillende rechtbanken kunnen onderbrengen. Ik pleit al jaren voor het toewijzen van één gespecialiseerde rechter per gezin, dan hou je overzicht in de scheidingsproblematiek en kun je gericht de-escaleren.’

Emoties van teleurgestelde geliefden monden bij geldbeluste scheidingsadvocaten uit in schrijnende situaties

Bij het afscheid geeft ze me een stevige handdruk. Als ik van plan ben om een integere documentaire te maken, kan ik rekenen op haar medewerking. Later ontvang ik nog een e-mail van haar. Ze was vergeten te zeggen dat vechtscheidingen eigenlijk nauwelijks een juridisch vraagstuk zijn. Het zijn vooral de emoties van teleurgestelde geliefden die in de handen van geldbeluste scheidingsadvocaten uitmonden in schrijnende situaties. Met alle gevolgen van dien.

De woorden van de rechter raken me diep. Toen het huwelijk van mijn ouders op een fiasco uitdraaide, kwam ons gezin in zwaar weer terecht. Op het moment dat mijn vader zich realiseerde dat zijn huwelijk een aflopende zaak was, was mijn machteloze moeder emotioneel allang vertrokken. Hij was radeloos van liefdesverdriet en toen zijn bedrijf ook nog failliet ging, greep hij uit onmacht naar de fles. Er brak een gewelddadige tijd aan en terwijl mijn moeder steeds vroeger naar bed ging, incasseerde ik als felste van drie kinderen veel woedend verdriet.

Ik word uitgenodigd voor een groot congres. Vanuit het hele land komen professionals uit de ‘scheidingsketen’ bij elkaar voor lessen in deskundigheidsbevordering. Schrijnende verhalen over kinderen die door het gevecht van hun ouders in de knel komen, gaan als een vuurtje rond.

'Moeders moeten het doen met labels als borderline, paranoia en disfunctioneel'

Ik bespeur verontwaardiging in de zaal. Vechtende vaders worden neergezet als narcisten, autisten en soms zelfs als gevaarlijke daders. En moeders moeten het doen met labels als borderline, paranoia en disfunctioneel. De tolerantie voor vechtscheidende ouders neemt duidelijk af. Kinderen krijgen, als ze eenmaal bij Jeugdzorg terechtkomen, gemiddeld met dertig zorgprofessionals te maken. Verbijsterd verlaat ik na twee dagen de bijeenkomst. Waar is de goede zorg in Nederland voor scheidende ouders en hun kinderen?

'Mijn vader zou zijn weggezet als gevaarlijke gek'

Tijdens de autorit terug naar huis word ik emotioneel. Ik herinner me mijn eigen moeder die, na zeventien jaar huwelijk, zeven maanden verdween om aan één stuk door te slapen in het bed van haar ouders. De huisarts kwam elke dag na zijn laatste ronde op de rand van haar bed zitten en voerde haar theelepeltjes kippensoep en thee met suiker.

Later vertelde mijn moeder dat ze muizen als een plaag over haar bed zag rennen. Ik vermoed dat zij tijdens dit congres weggezet zou zijn als ‘disfunctioneel met waanvoorstellingen’ en mijn vader als ‘gevaarlijke dader’.

In de maanden die volgen, duik ik voor een wetenschappelijke thesis in honderden artikelen, theorieën en gesprekken over vechtscheidingen. Wetenschappers, advocaten, rechters, onderzoekers, mediators, jeugdzorgmedewerkers, therapeuten, coaches, medewerkers van de Raad voor de Kinderbescherming, gemeente-ambtenaren en managers van zorginstellingen: iedereen is onderdeel van dit uitdijende probleem.

'Wie elkaar teleurstellingen kan vergeven, is beter in staat te zorgen voor kinderen en kleinkinderen'

Ik stuit op een alinea in het promotieonderzoek van Merel Visser, waarin zij schrijft dat een van de grootste stressfactoren tijdens een scheiding wordt veroorzaakt door de teleurstellingen die bewust of onbewust zijn veroorzaakt door de echtgenoten. Uit onderzoek blijkt dat voormalige partners die elkaar deze teleurstellingen kunnen vergeven veel beter in staat zijn samen voor hun kinderen en kleinkinderen te zorgen.

Of ex-partners elkaar kunnen vergeven, heeft volgens Visser veel met hun sociale netwerk te maken. Wij, familie, vrienden, kennissen en andere omstanders uit de directe omgeving zijn van grote invloed. Door met onze naasten mee te jammeren en ‘de ex’ mede in een kwaad daglicht te stellen, hopen we de band met hen te versterken en hen te steunen. Maar hiermee stoken we het vuur alleen maar op, waardoor het voor de kinderen steeds moeilijker wordt overeind te blijven tussen de kampen waarin vergif, roddel en achterklap regeren.

'Nooit zeiden mijn ouders een kwaad woord over elkaar'

De scheiding van mijn eigen ouders maakte veertig jaar geleden een einde aan het gevecht dat tijdens hun huwelijk woedde. Er ontstond gelukkig geen vechtscheiding. Ik vermoed dat dit komt door de goede zorg waarmee ons gezin werd omringd. De huisarts veroordeelde mijn moeder niet, hij ontfermde zich over haar.

Onze grootouders zorgden voor ons toen mijn moeder afwezig was en wisten alle heikele kwesties tussen mijn ouders op een rechtvaardige wijze af te handelen, zonder de tussenkomst van dure advocaten. Toen mijn moeder na zeven maanden slapen thuiskwam, was de scheiding een feit. Mijn vader woonde elders en wij begonnen aan een nieuw leven in een andere stad. Nooit zeiden mijn ouders een kwaad woord over elkaar.

Ik zet mijn conclusies op een rij en maak een afspraak met de baas van NPO2. Enthousiast vertel ik hem wat ik heb ontdekt en hoe we als programmamakers kunnen helpen het tij te keren. Natuurlijk is het uitzenden van één documentaire niet genoeg. Ik stel een confronterende serie voor waarin we onderzoeken wat de echte oorzaak is van ons destructieve scheidingssysteem.

Een systeem waarin ouders elkaar kunnen vermorzelen en kinderen ten onder gaan. Een systeem dat zich richt op winnen of verliezen in plaats van op het verwerken van de teleurstellingen die het leven voor ons in petto heeft. En dan zou ik er ook nog graag een brede maatschappelijke campagne aan willen toevoegen waarmee we álle Nederlanders bereiken. Want als iedereen beter zorgt voor scheidende ouders, kunnen zij ook beter voor hun eigen kinderen zorgen. Logisch toch?

'Ik ben duidelijk te emotioneel betrokken bij dit onderwerp'

De zenderbaas kijkt me meewarig aan. Hij begrijpt dat we hier te maken hebben met een groot maatschappelijk probleem en heeft respect voor mijn inzet en enthousiasme. Maar dit plan vindt hij veel te ambitieus -en ingewikkeld bovendien. Wanneer ik een uur later onverrichter zake naar huis rij, voel ik me een disfunctionerende programmamaker met waanvoorstellingen, die bovendien de neiging heeft een gevaarlijke dader te worden. Ik ben duidelijk te emotioneel betrokken bij dit onderwerp.

Hoewel de documentaireserie over vechtscheidingen niet doorgaat, ben ik de hoofdredacteur van Nouveau dankbaar voor de aanmoediging dit stuk te schrijven. Want door de coronacrisis wordt binnenkort een piek verwacht in het aantal scheidingsaanvragen. Vanuit het diepst van mijn hart roep ik iedereen op om scheidende ouders te helpen vergeven. Hoe moeilijk dat ook lijkt. Want alleen als we leren vergeven, zullen we echt vreedzaam met onze kinderen én kleinkinderen kunnen samenleven.

Foto (c) iStock

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in