Body Positivity: vrij en blij in je eigen lichaam

Bevrijd jezelf van negatieve gedachten en gevoelens over jouw lichaam én dat van de ander. En geniet onbelemmerd van de zon, de zomer, het leven en de liefde.

Aan het woord

DR. FEMKE VAN DEN BRINK, klinisch psychologe en assistent-professor aan het Departement Klinische psychologie van de Universiteit Utrecht. Promoveerde in 2017 op het proefschrift Body Image in a Sexual Context, onder begeleiding van lichaamsbeeldexpert Liesbeth Woertman.

ANNELIES VAN DEN HAUTE, klinisch psycholoog en seksuoloog in de groepspraktijk Ruimte

Probeer het eens. Een terrasje pikken, lekker mensen kijken en dan geen kritiek leveren op hoe iemand eruit ziet. Of een dagje strand zonder stiekem de billen en de borsten van een ander te keuren.

Annelies Van Den Haute, als psycholoog en seksuoloog gespecialiseerd in body positivity: ‘Mensen zijn van nature geneigd om zich met anderen te vergelijken. Een neiging die anno 2023 nog springlevend is, aangezien er dankzij het internet telkens weer nieuwe figuren zijn om de compe­titie mee aan te gaan.

Niet alleen strak gefotoshopte lijven, maar ook eerlijke foto’s met vetrolletjes en sinaasappelhuid kunnen confronterend zijn als je worstelt met lichaams­ontevredenheid.

Iemand anoniem afbranden is dan een gemakkelijke manier om het eigen zelfbeeld enigszins op te krikken. Door het over een ander te hebben, leid je de aandacht af van jezelf.’

Hardnekkig schoonheidsideaal

Toch benadrukt Van Den Haute dat body shaming geen mo­dern fenomeen is, of uitsluitend de schuld is van de social media. ‘Een voorbeeld? Een (groot)ouder die bezorgd vraagt of “je dat derde koekje niet beter kunt laten liggen”.’

In haar praktijk ziet Annelies Van Den Haute regelmatig vrouwen én mannen die worstelen met een lijf dat ze maar niet naar het ideaalbeeld gekneed krijgen.

‘Je lichaamsbeeld wordt gevormd door de beelden die je om je heen ziet en de erva­ringen die je opdoet in je leven. Lichaamskritiek blijft dus wel degelijk kleven. Commentaar maakt je onzeker; voor je het weet, ben je meer bezig met wat anderen van je denken dan te genieten van een etentje of een avondje uit. Bij som­mige mensen leidt een overdreven focus op de – ingebeelde – mening van een ander zelfs tot sociale isolatie, depressieve gevoelens, angst, eetproblemen of alcohol- en drugsgebruik.’

Dat het allemaal de schuld zou zijn van je lieve oma en haar – ongetwijfeld goedbedoelde – opmerking over het koekje, is te kort door de bocht. Er is namelijk ook zoiets als een hard­nekkig schoonheidsideaal, waar ook zij door gedicteerd werd.

‘Vaak wordt geponeerd dat schoonheidsidealen tijds­gebonden zijn, met Rubens’ weelderige vrouw als voorbeeld van een tijd waarin de norm radicaal anders was,’ legt psy­chologe Femke van den Brink uit.

‘De algemene teneur is dan: lichaamstrends komen en gaan. Maar sinds “slank” meer dan zestig jaar geleden het schoonheidsideaal werd, blijft de focus op ranke lijven terugkeren, zij het dan in een iets andere verschijningsvorm.

Van het hyperslanke, meisjes­achtige lichaam van Twiggy in de sixties en Kate Moss in de jaren negentig evolueerde de norm naar een atletisch en ge­spierd vrouwenlichaam met rondingen à la Kim Kardashian en weer terug. Het zijn variaties op een ideaalbeeld waar – zoals het woord zelf al zegt – het gros van de vrouwen van nature niet aan kan voldoen, terwijl de modewereld die schijn wel wekt.’

Interne spiegel

Wat wel overeind bleef uit de tijd van Rubens, is de koppe­ling tussen gewicht en succes. Toen werd lichaamsvet geas­socieerd met een hoge status en een goed leven, nu geldt het omgekeerde.

‘We worden niet geboren met een vastomlijnd idee van wat mooi of lelijk is. Die concepten ontstaan via een socialisatieproces, ofwel de cultuur waarin je leeft en wat je leert van andere mensen in je omgeving,’ legt Femke van den Brink uit. ‘Wat je om je heen hoort en ziet, zal de spiegel worden waarin je jouw uiterlijk en dat van anderen beoor­deelt. Een vervormende spiegel, die uiterlijke eigenschappen linkt aan karaktereigenschappen en prestaties. Ons brein denkt nu eenmaal graag in hokjes, met vooroordelen als re­sultaat. Denk maar aan het idee dat dik zijn het resultaat is van een gebrek aan zelfcontrole of luiheid.’

‘Het zijn vooral vrouwen die het lichaam van andere vrou­wen langs de meetlat leggen’, vervolgt de psychologe. ‘Dat klinkt erg gemeen en bitchy, maar dikwijls gebeurt het onbe­wust. Onze interne spiegel speelt daarbij een grote rol. Wees slank, dan doe je het goed, wordt vrouwen van jongs af aan ingeprent. Vanuit dat idee ontwikkelen we een scherpe blik voor ons eigen figuur én dat van anderen.’

Sex & the body

Door die overdreven focus op de cijfers op de weegschaal zijn we messcherp voor anderen én onszelf. Dat blijft ook voor onszelf niet zonder gevolg: onze innerlijke criticus kan namelijk ons seksuele genot saboteren, stelt Femke van den Brink, die de relatie tussen lichaamsbeeld en seksuele erva­ring onderzocht.

‘De manier waarop je naar je eigen li­chaam kijkt heeft een enorme invloed op je seksueel functi­oneren, je seksuele gedrag en je seksuele zelfbeeld. Mensen die ontevreden zijn over hun uiterlijk raken in seksuele situ­aties afgeleid door een overmatig bewustzijn van het eigen lichaam.

In plaats van te focussen op de eigen sensaties en die van hun partner, zoomen ze uit en worden ze een soort vlieg op de muur. Is dit standje wel flatterend? Lijken mijn billen niet te dik in dit licht? Hun plezier en genot in bed gaan ten koste van al dat gepieker. Daardoor wordt het erg lastig om opgewonden te raken of tot een hoogtepunt te komen.’

Opvallend is wel dat dit zowel voor vrouwen als mannen geldt. ‘Studies tonen aan dat het verband tussen lichaamsbeeld en seksuele ervaringen bij mannen en vrouwen even sterk is. Dat geldt trouwens ook in de andere richting. Vrouwen en mannen die positief over hun uiterlijk denken en hun li­chaam waarderen, zijn actiever in bed en hebben een beter seksleven.’

Kijk naar wat je kan

Goede seks begint dus bij de acceptatie van je eigen lichaam. Reden genoeg om korte metten te maken met negatieve gedachten en gevoelens over ons lijf. Maar hoe?

Annelies Van Den Haute: ‘Pas wanneer mensen beseffen dat ons lichaam geen stuk klei is dat je kan vormen naar een standaard, ruilen ze het knellende schoonheidsideaal in voor vrijheid. Het helpt daarbij om te zien dat je met een lichaam dat om welke reden dan ook niet voldoet aan het schoon­heidsideaal, toch geliefd, succesvol en gelukkig kan zijn.

Daarom is het zo belangrijk dat er diversiteit te zien is op het tv- en smartphonescherm. Hoe diverser de beelden en lijven die we zien, hoe meer vrouwen én mannen zich erin kunnen herkennen. We kunnen daarin zelf een rolmodel worden. Ruil bijvoorbeeld bewerkte selfies in voor spontane foto’s waarop je geniet van het leven. Ons lichaam stelt ons in staat tot allerlei geweldigs. Waarom zouden we dan alleen focus­sen op de buitenkant?’

Body functionality

Daar is ook Femke van den Brink het mee eens. ‘Onderzoek laat zien dat je minder kwetsbaar wordt voor dwingende schoonheidsidealen als je de focus verlegt van hoe je lichaam eruitziet naar wat het allemaal kan. ‘Body functionality’, heet dat. Succeservaringen maken je trots – ‘Ik kan 5 kilo­meter aan één stuk lopen’ – en dat blijkt het ideale tegengif tegen negatieve gedachten.’

Zit je straks op dat terrasje, kies dan voor bodypositivity. Of nog beter, voor bodyfreedom. Want vrijheid en blijheid flatteren iedereen.

Met dank aan Goed Gevoel

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in