7 x zorgeloos genieten van je zomervakantie

Je zorgen thuislaten en ontspannen genieten van zon, zee en strand. Zo eenvoudig als het klinkt is het in de praktijk niet altijd.

Met deze tips & tricks hou je het zomerpiekeren – en andere mentale strubbelingen die in je vakantie de kop op kunnen steken – wél binnen de perken.

Wat is er mis met mij?

In 2021 maakte de Vlaamse nieuwslezeres Maite Goossens de podcast Wat is er mis met mij? Samen met psychiater Piet Nijs praat ze hierin over haar lange zoektocht naar een diagnose nadat ze in 2008 als gevolg van extreme uitputting ‘plots’ met vreemde psychische symptomen werd geconfronteerd.

In de tweede reeks van Wat is er mis met mij? praat Goossens met cognitief psychotherapeut en mindfulnesstrainer Wilfried Van Craen over de mentale strubbelingen waar we allemaal weleens tegenaan lopen.

Die tweede podcastreeks leidde tot een boek. Daarin worden zeven veelvoorko­mende struikelblokken uitgediept. Met daarbij praktische oefeningen die het denken even parkeren en focussen op voelen, ervaren en doen.

Niet in het boek, maar wel in dit artikel: de persoonlijke aanraders van Maite Goossens. Inzichten, tips en oefeningen die zij tijdens de gesprekken met Van Craen oppikte en zo waardevol bleken dat ze die bijna dagelijks toepast.

1 Gedachten

Van Craen ‘Shit happens. Een relatiebreuk, een conflict op je werk, een gezondheidsprobleem of een lekkage. Het zijn allemaal dingen die in een mensenleven nu eenmaal gebeuren. Maar mensen piekeren daar ongelooflijk veel over.

En dat brengt veel emotionele stress met zich mee, die vaak tot nieuwe problemen leidt: je functioneert niet meer goed, ligt wakker of wordt angstig. Vaak pieker je omdat je een verklaring probeert te vinden voor dingen die fout gaan, om dat dan in de toekomst te vermijden. Dat is prima. Maar als er geen antwoord komt, kun je beter stoppen met alsmaar blijven malen. Op veel levensvragen is namelijk geen antwoord.

Je hoeft ook niet alles te kunnen verklaren om gemoedsrust te vinden. Blijf je toch naar antwoorden zoeken, dan raak je steeds meer gefrustreerd.

Ergens beseffen mensen wel dat piekeren niet goed is, maar ze blijven het doen omdat ze geen alternatief hebben. We denken: als ik ophou met piekeren, geef ik het gevecht op. Maar dat is niet zo. Problemen oplossen met het hoofd is vaak goed, maar heeft beperkingen.

In die zin vond ik het boeddhisme en mindfulness echte eyeopeners: die gaan verder dan het denken, je leert ook vanuit je ervaring. Zo train je in mindfulness de ervaring van mediteren.

Medi­tatie lijkt op het leven: het loopt niet zoals je wil. Je mediteert bijvoorbeeld niet, terwijl je vindt dat je het zou moeten doen. En als je het doet, dwalen je gedachten af, wat je zenuwachtig maakt in plaats van evenwichtig.

Dat is normaal: meditatie is een oefenlaboratorium. Je leert erkennen dat het, net als in de dagelijkse realiteit, soms misloopt. Bij meditatie leer je op te merken hoe je erop reageert als het niet loopt zoals je wil. Daardoor leer je ook anders te reageren in het leven, wanneer dát niet loopt zoals je zou willen.’

Goossens ‘Gedachten zijn geen feiten. Dat zinnetje uit de cursus zeg ik elke dag een paar keer. Wat ik denk, is niet de realiteit, maar een constructie in mijn hoofd.

Vroeger dacht ik: alles wat ik denk is waar. Of: ik ben zo. Nu probeer ik gewoon van een afstand te kijken naar mijn gedachten en er niet mee samen te vallen. Voor mij is dat heel belangrijk: je bént niet je gedachten, maar kijkt ernaar van een afstand, zoals je vanaf een terrasje naar mensen kijkt.’

2 Ontspannen slapen

Van Craen ‘Er circuleren heel wat slaapremmende mythes: dat je per se acht uur moet slapen, dat een paar keer wakker worden ’s nachts een ramp is, dat een slechte nacht per definitie een slechte dag betekent, maar vooral: dat er een ideale oplossing voor je slaapproblemen zou bestaan.

Veel mensen blijven zoeken naar het enige juiste recept. Alles wat niet volledig werkt, gooien ze weg. En zo houden ze niets meer over. Maar er zijn altijd technieken die een beetje helpen. Ook dat is waardevol. Misschien is er zelfs een combinatie van meerdere hulpmiddelen die nog iets beter werkt.

Een tweede aspect is de realiteit erkennen. Zelf heb ik alle trucs geprobeerd om met slaapmoeilijkheden om te gaan. Uiteindelijk ben ik mindfulness gaan toepassen; ik erken dat ik wakker lig, ook al is het twee uur en is dat niet prettig. Maar dat is de realiteit, daar verzet ik me niet meer tegen. Ik lig wakker, dat is dan maar zo. Daar kan ik wel tegen. Slaap ik niet, dan rust ik tenminste. Daardoor blijk ik vaak toch ontspannen te raken, al was dat niet het doel.

Het doel was: de realiteit van het moment aanvaarden. Want het verzet ertegen maakt het alleen maar erger. Vanuit die ontspanning val je sneller in Morpheus’ armen.’

Goossens ‘Je leest weleens dat je ’s avonds drie momenten van de voorbije dag moet noteren waarvoor je dankbaar bent. Maar veel beter dan noteren of eraan terugdenken werkt het herbeleven van die prettige momenten, met al je zintuigen. Wat hoorde je? Hoe voelde de zon op je gezicht? Hoe was de sfeer? Door echt terug te gaan in dat moment komt de beleving op de voorgrond. Ik word daar rustiger van.’

3 Kijk je angst aan

Van Craen ‘Honden en katten lopen weg bij de dingen waarvoor ze bang zijn. Ook wij vermijden die liever, een heel begrijpelijke reactie. Alleen: wij weten dat je uiteindelijk een te hoge prijs betaalt voor die vermijding.

Als je een hondenfobie hebt, kun je niet meer in de natuur wandelen en ga je niet meer op bezoek bij vrienden met een hond. Misschien ga je zelfs niet op reis, omdat je nooit weet wat voor honden je tegenkomt. Door dat allemaal te vermijden, raak je levenskwaliteit kwijt. En zo is dat met alle angsten.

Zowel in de cognitieve gedragstherapie als in mindfulness is de filosofie: ga naar je angst toe. Door die confrontatie leer je dat wat je vreest waarschijnlijk níét gebeurt. De hond eet je niet op. Het vliegtuig stort niet neer. Door je stapsgewijs bloot te stellen aan wat je angstig maakt en keer op keer te ervaren dat wat je vreest niet gebeurt, dooft je angst uit.

De ervaring is hier dus de belangrijkste leermeester. Natuurlijk storten er weleens vliegtuigen neer, bijten honden soms en zitten liften vast. Maar dat gebeurt heel zelden.

Iemand met een hondenfobie snapt niet dat mensen vliegangst hebben. Met andere woorden: zij nemen dat risico wél, omdat ze daar simpelweg niet mee bezig zijn. We nemen allemaal voortdurend risico’s in het leven – bijvoorbeeld als we in de auto stappen –, maar met de meeste risico’s zijn we niet bezig. Die ene angst is dus eigenlijk een onredelijke constructie in je hoofd.’

Goossens ‘Er zijn verschillende technieken om met moeilijke emoties om te gaan, maar het beeld van de herberg, van soefidichter Rumi, vind ik heel toegankelijk en makkelijk in het dagelijkse leven.

Als zich een angst, ongemak of emotie aandient, laat je ze binnen in de herberg en zeg je in jezelf: ga zitten, je mag er zijn, drink iets, maar verder ga ik geen aandacht aan je besteden. Ik ben bezig en heb geen tijd. Blijf dus maar rustig in dat hoekje zitten.’

4 Bedank je inner criticus

Van Craen ‘De gemene criticaster in je hoofd kan je met wat meer mildheid bekijken, dus niet louter negatief. Vaak is je innerlijke criticus er om een bepaalde reden gekomen.

Als je opgezadeld zit met een streng werkethos – je mag niet niksen en moet altijd productief zijn – had je als puber misschien wel een stok achter de deur nodig die zei: ‘Niet rondlum­melen, maar een schop onder de kont en aan het werk! Anders vind je niet de baan die je graag zou hebben.’

Dertig jaar later ben je een ander mens, maar is je innerlijke criticus nog altijd dezelfde. Die probeert je nog altijd te beschermen. Misschien wordt het dus tijd voor een nieuw contract: je kunt je innerlijke criticus nu bedanken omdat die altijd het beste voor je wil, maar vraag hem dit anders aan te pakken.

Je kunt een nieuwe functie en naam voor hem bedenken, bijvoorbeeld: De Durver. Deze innerlijke criticus helpt jou als workaholic om te durven níét nuttig bezig te zijn en moedigt je aan om in het weekend een hele dag te lezen of te lummelen.’

Goossens ‘De gedachte die mij helpt: je bént je innerlijke criticus niet. Dat is maar één instrumentalist in een heel orkest. In je hoofd zitten misschien ook nog een sociaal dier, een piekeraar, een enthousiasteling, een twijfelaar, een durver... Ze hebben allemaal hun rol.’

5 Loslaten

Van Craen ‘De essentie van loslaten is: stoppen met willen dat het op dit moment anders zou zijn dan het is. Veel mensen vinden dat het negatieve er niet mag zijn, dat willen ze per se weg hebben. Maar als je probeert het negatieve weg te duwen, raak je ook het positieve kwijt.

Die twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. No mud, no flower, zei de boeddhistische monnik Thich Nhat Hanh, die het Westen liet kennismaken met mindfulness. Zonder stinkende mest geen mooie bloemen. Je kunt het negatieve niet zomaar losknippen van de rest.

Dat erkennen is een belangrijke, maar niet altijd even makkelijke manier van loslaten. Een stuk eenvoudiger is lichamelijk loslaten. Als je gespannen spieren leert loslaten en rustiger gaat ademhalen, merk je al een verschil.

Die ontspanning heeft een effect op je emoties én op je hoofd. Je krijgt letterlijk meer zuurstof in je hersenen om ruimer te gaan denken. Of ga iets banaals met volle aandacht doen: afwassen, stofzuigen, opruimen of legoconstructies bouwen. Daardoor verschuift het vervelende meer naar de ach­tergrond.’

Goossens ‘Ik doe geregeld deze visualisatieoefening: beeld je in dat er ’s nachts een engel langskomt die je leert om los te laten en van alles verandert zonder dat je het beseft.

Jij fantaseert dan hoe die volgende dag er zou uitzien. Hoe zou je opstaan als je alles hebt losgelaten? Hoe zou je naar je werk gaan? Wat voor mens zou je zijn? Natuurlijk is de realiteit niet veranderd, maar door me die verandering levendig voor te stellen, sta ik vaak anders in de dag. Het voelt bevrijdend. Je ziet soms dingen die je anders niet ziet, loslaten komt dan meer binnen de mogelijkheden.’

6 Zelfverzekerd

Van Craen ‘Onzekerheid wordt heel vaak getriggerd door een gedachte als: ze zullen denken dat ik zus of zo ben. Dat kan je op verschillende manieren counteren.

Om te beginnen: eigenlijk weet jij niet wat andere mensen denken, want je kunt niet in hun hoofd kijken. Je bent alleen bezig met wat jíj denkt dat zíj denken. Je kan dus beslissen daar verder geen energie in te steken.

Of je kunt focussen op wat je zélf vindt, bij­voorbeeld: dat ik tien minuten te laat kom is geen ramp, hooguit wat vervelend. Of draai de rollen om: stel dat jouw afspraak te laat komt, hoe erg vind je dat dan? Misschien ben je vooral blij dat die persoon uiteindelijk is gekomen.

En dan is er de uitdrukking ‘so what’. ‘Laat ze denken wat ze willen, ik weet wel wat ik waard ben: ik ben niet iemand die nonchalant met werk of afspraken omgaat.’ En: ‘Ik hoef niet bij iedereen geliefd te zijn.’

Goossens ‘Eigenlijk zijn de meeste mensen vooral bezig met zichzelf en hun eigen problemen, niet met jou, hoe je overkomt of wie je bent. Dat besef heeft me al enorm geholpen.’

7 Het wonderlijk onvolmaakte leven

Van Craen ‘Gelukkig zijn móét niet. Het is vaak ‘musturbatie’ geworden: wij, de maatschappij, de modellen rondom ons, leggen ons op dat we gelukkig móéten zijn. Lachen, shinen... Het wordt bijna een prestatie, status. Maar er bestaan veel misvattingen over geluk.

Het is geen permanente toestand die je kunt bereiken, het zijn eerder zeldzame momenten. Loop dus niet als een ezel achter die wortel aan. Want hoe harder je streeft naar gelukkig zijn, hoe minder je het wordt. Dat is de paradox.

Er zijn ook andere waarden die je kunt nastreven. Zelf vind ik het heel zinvol om iets te kunnen bijdragen aan de wereld. Of je kan van betekenis zijn voor anderen. Misschien maakt dat niet altijd gelukkig, maar het is ook waardevol.

De essentie is dat je het leven – wonderlijk onvolmaakt – aanvaardt zoals het is. Dat je kunt verlangen naar wat er is in plaats van naar wat er níét is. Dat je tevreden bent met het leven zoals het is, in plaats van voortdurend te focussen op de volgende gadget, vakantie of modetrend.

Anders blijf je in de wachtkamer zitten tot dat gedroomde leven plaatsvindt en gaan de dagen voorbij zonder dat je ervan geniet, omdat ze niet aan je perfecte plaatje beantwoorden. Een goed leven heb je door vandaag een goede dag te hebben.’

Goossens ‘Gelukkig zijn is een beslissing, heb ik onthouden. Je kunt ervoor kiezen de focus te leggen op alles wat wél goed en aangenaam is. Niet dat het negatieve dan is verdwenen, maar je schuift zo wel het positieve naar de voorgrond.

’s Morgens zeg ik regelmatig: wat ga ik vandaag bewust doen waar ik blij van word? Dat kan iets eenvoudigs zijn, zoals even de tijd nemen voor een koffie en echt genieten van dat chocolaatje. Of ’s avonds een film of muziek opzetten die ik heel mooi vind.’

Omgaan met de realiteit

Het boeddhisme gebruikt het beeld van de ‘tweede pijl’ om onze vaak gebrekkige omgang met problemen te illustreren.

Wilfried Van Craen: ‘De eerste pijl is een gebeurtenis die je overkomt, een tegenslag op je pad: een ongeval, een ziekte, iemand die je kwetst, je partner die verliefd wordt op een ander, niet geselecteerd worden na een sollicitatie.

Die pijl kan behoorlijk pijn doen, maar maakt nu eenmaal deel uit van het leven. Dat kun je niet tegenhouden. De manier waarop je ermee omgaat, kan echter een tweede pijl worden: die gebruikt de opening van de eerste pijl, dringt nog dieper binnen en is nog pijnlijker.

De tweede pijl is ons verzet tegen de eerste. En dat veroorzaakt volgens het boeddhisme het lijden van de mens: ongelukkig zijn omdat het leven anders loopt dan we willen. Die ‘tweede pijl’ kan tot bijkomende klachten leiden: piekeren, slapeloosheid, angst, stress op het werk, concentratieproblemen, huiduitslag, relationele moeilijkheden...

Leren om die tweede pijl te vermijden, dat is wat ik zo belangrijk vind in mijn mindfulnesstraining.’

Met dank aan Goed Gevoel

Elke week het laatste nieuws ontvangen in je mailbox? Het beste van Nouveau.nl, Máxima en cultuur voor leuke vrouwen met stijl. Schrijf je in